Dane nt. jakości powietrza w Polsce: stężenia szkodliwych substancji niższe, ale nadal dalekie od zaleceń WHO

Raport „Jakość powietrza w Polsce – stan obecny i propozycje działań naprawczych”

Raport „Jakość powietrza w Polsce – stan obecny i propozycje działań naprawczych⁽¹⁾” został przygotowany przez UN Global Compact Network Poland jako efekt porozumienia ramowego z Ministerstwem Funduszy i Polityki Regionalnej (MFiPR) na rzecz realizacji Celów Zrównoważonego Rozwoju ONZ (w szczególności celu dotyczącego czystej energii).

Zgodnie z przedstawionymi danymi, około 99 proc. światowej populacji zamieszkuje regiony, w których jakość powietrza nie spełnia zaleceń Światowej Organizacji Zdrowia (ang. World Health Organization, WHO). W 2016 r. zła jakość powietrza przyczyniła się do 4,2 mln zgonów na świecie.

Jakość powietrza w Polsce się poprawia, ale nie nadąża za wytycznymi WHO

Jak wskazują autorzy raportu UN Global Compact Network Poland, w ciągu ostatnich dziesięciu lat w powietrzu w Polsce obserwuje się trend malejący stężenia substancji takich jak: dwutlenek siarki (SO₂), dwutlenek azotu (NO₂), tlenek węgla (CO), benzen (C₆H₆), ozon (O3), pył zawieszony PM10 i PM 2,5, a także metali ciężkich: ołów (Pb), arsen (As), kadm (Cd) i nikiel (Ni). Mimo to w analizie stwierdzono, że wymienione stężenia głównych zanieczyszczeń nadal są dalekie od zaleceń WHO.

Warto przy tym dodać, że poprzeczka względem poziomu jakości powietrza jest przesuwana coraz wyżej – 21 września 2021 r. WHO opublikowała nowe wytyczne w tym zakresie (zostały one przedstawione w tabeli załączonej do niniejszego artykułu).

© Raport „Jakość powietrza w Polsce – stan obecny i propozycje działań naprawczych”

– Porównując wcześniejsze rekomendacje WHO z 2005 r. oraz obecne, jak również poziomy dopuszczalne obowiązujące w naszym kraju dla wybranych okresów odniesienia, można zauważyć, że nowe rekomendacje są wyraźnie zaostrzone w stosunku do wcześniejszych wytycznych i norm – zauważyli autorzy raportu. – Zaostrzenie to widać przede wszystkim w odniesieniu do norm średniorocznych, które mają chronić przed długotrwałym narażeniem na oddziaływanie zanieczyszczeń. Długotrwała ekspozycja na zanieczyszczenia powietrza przyczynia się do skrócenia oczekiwanej długości życia – dodano.

Benzo(a)piren, dwutlenek azotu i pyły zawieszone

W roku 2020 r. relatywnie najczystszym powietrzem w Polsce oddychali mieszkańcy północnych części kraju, tj. województwa zachodniopomorskiego, pomorskiego i warmińsko-mazurskiego. Wskazano, że istotną rolę w tym przypadku ogrywają specyficzne warunki atmosferyczne i wysoka wietrzność.

– Wymienione województwa nie są jednak wolne od przekroczeń poziomu docelowego benzo(a)pirenu, które występują w strefach, praktycznie na obszarze całego kraju (...) – podkreślono. – Wyjątek stanowią tu nieliczne miasta powyżej 100 tys. mieszkańców oraz aglomeracja trójmiejska, w latach wcześniejszych także strefa podlaska.

W 2020 r. przekroczenia dopuszczalnych poziomów benzo(a)pirenu oraz pyłu zawieszonego PM10 i PM2,5 odnotowano w województwach na południu Polski (małopolskie, śląskie, podkarpackie, opolskie, dolnośląskie) i w centrum (mazowieckie, łódzkie, kujawsko-pomorskie, wielkopolskie). Część z tych obszarów zmaga się też z wysokimi stężeniami dwutlenku azotu (zwłaszcza aglomeracja krakowska i górnośląska) i arsenu (strefa dolnośląska).

Zgodnie z danymi prezentowanymi w raporcie, źródłami emisji pyłu PM10 w Polsce jest niska emisja (46 proc.), przemysł (20 proc.), rolnictwo (12 proc.), transport drogowy (8 proc.), energetyka (7 proc.) i inne źródła (7 proc.). Z kolei jako źródła emisji rakotwórczego benzoapirenu wskazuje się niską emisję (84 proc.), przemysł (10 proc.), odpady (3 proc.), rolnictwo (2 proc.) i transport drogowy (1 proc.).

Działania na rzecz poprawy jakości powietrza do 2026 r.

Jak wskazali autorzy raportu, niedostateczna jakość powietrza (zwłaszcza w południowych regionach Polski) wymagaj “zintensyfikowanych działań naprawczych”.

– Udział w kompleksowym wsparciu działań w zakresie poprawy jakości powietrza będą miały instrumenty realizowane ze środków unijnych na lata 2021-2027, wypracowywane w MFiPR. Do finansowania posłużą znana nam z poprzednich okresów programowania Polityka Spójności oraz Krajowy Plan Odbudowy – stwierdziła podczas premiery raportu Małgorzata Jarosińska-Jedynak, sekretarz stanu w MFiPR.

W raporcie oceniono, że realizacja działań naprawczych na rzecz jakości powietrza powinna umożliwić redukcję ponad 141 tys. Mg pyłu zawieszonego PM10 i 110 tys. Mg pyłu zawieszonego PM2,5 do 2026 r.

Magdalena Więckowska
Dziennikarz

Więcej treści dotyczących samorządów w zakładce Teraz Samorząd.