© bahadirbermekphoto
15 stycznia br. do Sejmu wpłynęła interpelacja dotycząca sposobu obliczania poziomów przygotowania do ponownego użycia i recyklingu odpadów komunalnych w zakresie bioodpadów stanowiących odpady komunalne zebrane w sposób selektywny. Autorka, Anna Sobolak (posłanka KO) zastanawiała się:
- Czy poddanie selektywnie zebranych bioodpadów obróbce tlenowej w procesie kompostowania pozwala na ich zaliczenie do poziomów przygotowania do ponownego użycia i recyklingu odpadów?
- Czy przy obliczaniu poziomów przygotowania do ponownego użycia i recyklingu odpadów komunalnych zalicza się odpady komunalne ulegające biodegradacji, jeżeli uzyskany w wyniku procesu obróbki tlenowej kompost będzie wykorzystany np. w ramach procesu R3 przy rekultywacji składowisk, gdy to wykorzystanie prowadzi do poprawy stanu środowiska?
W interpelacji odwołała się do rozporządzenia wykonawczego ws. sposobu obliczania poziomów przygotowania do ponownego użycia i recyklingu odpadów komunalnych (Dz. U. poz. 1530), które weszło w życie 4 września 2021 r. Zarówno przed wrześniem 2021 r., jak i po nim, odpady wytworzone w procesie kompostowania bioodpadów zebranych selektywnie i wykorzystane w procesie R3 w ramach rekultywacji składowisk, były powszechnie zaliczane do poziomów przygotowania do ponownego użycia i recyklingu odpadów komunalnych. Zdaniem osób związanych z branżą gospodarki odpadami komunalnymi, jak czytamy, właśnie takie podejście jest poparte prawem, ponieważ, według interpelacji Sobolak:
- w tym zakresie nie mamy do czynienia ze składowaniem odpadów,
- takie działania są objęte regulacjami ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1587, dalej jako „u.o.”) definiującej „recykling”.
To, jak powinno być rozumiane pojęcie „recyklingu”, przedstawia art. 3 ust. 1 pkt 23 u.o, według którego przytoczone określenie to „odzysk, w ramach którego odpady są ponownie przetwarzane na produkty, materiały lub substancje wykorzystywane w pierwotnym celu lub innych celach; obejmuje to ponowne przetwarzanie materiału organicznego (recykling organiczny), ale nie obejmuje odzysku energii i ponownego przetwarzania na materiały, które mają być wykorzystane jako paliwa lub do prac ziemnych”. Poza tym – art. 18 ust 14. u.o. wskazuje, że „przez recykling rozumie się także recykling organiczny polegający na obróbce tlenowej, w tym kompostowaniu lub obróbce beztlenowej odpadów, które ulegają rozkładowi biologicznemu w kontrolowanych warunkach przy wykorzystaniu mikroorganizmów, w wyniku której powstaje materia organiczna lub metan; składowanie na składowisku odpadów nie jest traktowane jako recykling organiczny”. W rozporządzeniu, którego dotyczy interpelacja, definicje pojęcia „recykling” oraz jego procesu nie zostały zmodyfikowane – dlatego, wg Sobolak, „oczywistym jest”, że masa odpadów wprowadzonych do procesu przygotowania do ponownego użycia lub recyklingu w danym roku kalendarzowym, powinna zostać uwzględniona w obliczeniach poziomu przygotowania do ponownego użycia i recyklingu odpadów komunalnych. Jednak działanie to wymaga także uwzględnienia tych regulacji u.o.:
- proces wykorzystania w ramach rekultywacji składowisk odpadów wytworzonych z bioodpadów w procesie kompostowania (jako kompost niespełniający wymagań) określa się jako proces R3: recykling lub odzysk substancji organicznych, które nie są stosowane jako rozpuszczalniki (w tym kompostowanie i inne biologiczne procesy przekształcania) zgodnie z załącznikiem nr 1 do u.o. „Niewyczerpujący wykaz procesów odzysku”,
- takie zastosowanie opisanych odpadów bez wątpienia prowadzi do poprawy stanu środowiska.
Posłanka wspomina o przedstawicielach branży gospodarki odpadami komunalnymi, którzy uważają, że przepisy wprowadzone przez rozporządzenie nie zmieniają dotychczasowego, opisanego wyżej podejścia, ponieważ to, jakie odpady zalicza się do poddanych recyklingowi, ustalają regulacje u.o., zajmujące w hierarchii aktów prawnych wyższą pozycję niż rozporządzenia.
Sobolak zauważa, że mimo tak ustalonych regulacji prawnych, pod koniec ubiegłego roku marszałkowie województw zaczęli kwestionować przedstawiane im przez gminy w sprawozdaniach dane dot. poziomów recyklingu bioodpadów, powołując się przy tym na komunikat poprzedniego ministra MKiŚ, w którym stwierdził, że „odpady poddane odzyskowi na składowisku odpadów nie mogą być w świetle rozporządzenia wliczane do masy odpadów poddanych recyklingowi (jak wynika z definicji legalnej recyklingu, recykling zawiera się w pojęciu odzysku)”. Ze względu na opisane działania można zaobserwować drastyczny spadek poziomu przygotowania odpadów komunalnych do recyklingu i ponownego użycia, co naraża gminy na kary pieniężne.
Odpowiedź wiceministry Anity Sowińskiej
Anita Sowińska, jako przedstawicielka MKiŚ, odpowiedziała na zadane pytania, stwierdzając, że „samo poddanie selektywnie zebranych bioodpadów obróbce tlenowej w procesie kompostowania nie wystarczy do zaliczenia tych odpadów do odpadów poddanych recyklingowi”. Przypomniała, że recykling jest specyficznym rodzajem odzysku. Przykładowo – proces R3 to recykling/odzysk substancji organicznych niestosowanych jako rozpuszczalniki. Samo wskazanie procesu R3 nie wskazuje więc jednoznacznie na proces recyklingu, gdyż może mieć związek także z innym rodzajem odzysku.
Ministra podkreśliła, że odpadów poddanych odzyskowi na składowisku nie można zaliczać do łącznej masy odpadów poddanych przygotowaniu do ponownego użycia i recyklingu – „dla potrzeb obliczania poziomu składowania, do odpadów przekazanych do składowania zalicza się również odpady poddane odzyskowi na składowisku odpadów”. Zaznaczyła jednak, że przekazanie odpadów składowisku jest ostatecznością, a nie zawsze koniecznością. Odpady powinny być kierowane ku procesom zajmującym wyższe miejsce w hierarchii sposobów postępowania z odpadami, by mogły spełnić kryteria GOZ.
Rok 2022 był pierwszym, w którym dokonano obliczenia poziomu przygotowania do ponownego użycia i recyklingu także w stosunku do bioodpadów. Obliczanie dotyczyło roku 2021. Wcześniej bioodpady nie były wliczane do ogólnej masy wytworzonych odpadów – obliczano ją na podstawie odpadów wytworzonych z tzw. 4 frakcji (papier, metale, szkła, tworzywa sztuczne).
Rozporządzenie Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 3 sierpnia 2021 r. ws. sposobu obliczania poziomów przygotowania do ponownego użycia i recyklingu odpadów komunalnych, wprowadziło w życie przepisy dotyczące zaliczania masy bioodpadów oraz odpadów ulegających biodegradacji, które można zaliczyć do odpadów poddanych recyklingowi po obróbce tlenowej lub beztlenowej, jeżeli spełniają następujące kryteria:
- powstaje z nich produkt mogący pojawić się na rynku jako środek poprawiający właściwości gleby, nawóz lub produkt nawozowy
- powstaje z nich odpad, który – w wyniku kompostowania lub fermentacji – będzie wykorzystany na powierzchni ziemi, przynosząc korzyści rolnictwu albo prowadząc do poprawy stanu środowiska.
Sowińska zaznacza również, że „jeżeli przepisy rozporządzeń nie wprowadzają w swojej treści definicji pojęć do których się odnoszą, należy skierować się do aktów prawa wyższej rangi. Składowiskiem odpadów, zgodnie z zawartą w ustawie o odpadach definicją, jest obiekt budowlany przeznaczony do składowania odpadów”. Wcieministra doprecyzowała przy okazji, że etap rekultywacji takiego obiektu stanowi część całości fazy eksploatacji. Składowiska nie można uznać za powierzchnię ziemi, ponieważ jest ona definiowana jako ukształtowanie terenu, gleby, ziemi i wód gruntowych. Składowisko natomiast, jak udowadnia wyżej przytoczony cytat, jest obiektem budowlanym. Z kolei kompost, który nie nadaje się do wykorzystania, może zostać użyty w procesie rekultywacji biologicznej. Stosować można go również w zamkniętych obiektach unieszkodliwienia odpadów wydobywczych i zwałowisk skał płonnych, których pochodzenie to górnictwo węgla kamiennego lub okrywa rekultywacyjna. W tej kwestii warto jednak pamiętać, że grubość warstwy omawianych odpadów powinna być uzależniona od planowanych obsiewów/nasadzeń.
Dominika Góra Koordynatorka redakcji
Więcej treści dotyczących samorządów w zakładce Teraz Samorząd.
