Robert KoniecznyPrezes Zarządu firmy Far Data
PYTANIA? o stan środowiska naturalnego
Stare przysłowie mówi, iż „punkt widzenia zależy od punktu siedzenia”. Trafnie określa ono postrzeganie stanu środowiska naturalnego w aglomeracjach miejskich, które w wielu kwestiach diametralnie różni się, w zależności od przynależności do określonej grupy społecznej czy zajmowanego stanowiska. Różnice te wynikają najczęściej ze stanu wiedzy na ten temat i prowadzą niejednokrotnie do wzrostu frustracji i napięć, np. na linii samorząd a mieszkańcy.
Uważam, że do poprawy stanu środowiska w Polsce, niezbędna jest zmiana prawodawstwa. Far Data próbuje nakłonić władze różnych miast, że powinny wprowadzać systemy stałego monitorowania. Argumenty są przekonywujące, jednak nie łatwo jest wprowadzić w życie coś, czego prawo nie wymaga.
Poprzez analogię do skutecznego leczenia chorób, powinniśmy przeprowadzić kompleksowe badania (zgromadzić niezbędną wiedzę), postawić trafną diagnozę (znaleźć rozwiązanie problemu) i rozpocząć leczenie (wdrożyć program naprawczy). Ważne jest również aby wprowadzić coś na wzór profilaktyki (np. poprzez odpowiednią edukację społeczeństwa), gdyż lepiej oraz taniej jest zapobiegać niż leczyć.
CO? należy zmierzyć aby zdiagnozować problem
Gromadzone na dzień dzisiejszy, przez kilka różnych instytucji (IMiGW, WIOŚ, UM, GDDKiA, …), informacje o środowisku, są rozproszone i niespójne. Pochodzą z kilku wybranych lokalizacji, które nie są reprezentatywne dla całej aglomeracji. Zapisywane w różnych systemach bazodanowych nie dają możliwości określenia zależności między nimi.
Zbierać należy wszelkie możliwe informacje o stanie środowiska, warunkach meteorologicznych i źródłach zanieczyszczeń.
Mogą to być informacje o:
- hałasie,
- zanieczyszczeniu powietrza,
- warunkach meteorologicznych,
- strukturze ruchu komunikacyjnego,
- …
JAK? należy gromadzić informacje
Informacje należy gromadzić w sposób uzasadniony ekonomicznie, tak, aby uzyskać jak najlepszy wskaźnik ich jakości i ilości w stosunku do ceny. Można to zrealizować poprzez budowę rozproszonej sieci monitorowania opartej na dużej ilości bezobsługowych stacji pomiarowych, które przesyłać będą bezprzewodowo dane na dedykowany serwer.
Dodatkowo wskazane jest zintegrowanie takiej sieci monitorowania z systemem ITS, gdyż dokładne określenie struktury ruchu komunikacyjnego jest istotne zarówno dla jego optymalizacji jak i identyfikacji źródeł zanieczyszczeń.
GDZIE? rozlokować stacje pomiarowe
Sieć monitoringu środowiska, obejmować powinna swym zasięgiem teren całej aglomeracji miejskiej. Wzorem zbudowanych już zalążków takich sieci w Kielcach, Gdańsku i Wrocławiu, wykorzystać należy dostępne elewacje budynków użyteczności publicznej, uliczne latarnie bądź dedykowane słupy, gdyż rozwiązany zostanie tym samym jeden z najważniejszych problemów jakim jest zasilanie.
Ogromnie ważnym elementem rozwiązania może być mobilne laboratorium, które umożliwi dokonanie pomiarów w miejscach sprawiających dodatkowe problemy. W odpowiedzi na skargi mieszkańców bądź np. potrzebę weryfikacji mapy akustycznej, możemy ustawić odpowiednio wyposażoną mobilną przyczepę pomiarową i zgromadzić niezbędne dane. Naśladować należy w tym wypadku dobre praktyki stosowane przez Wojewódzkie Inspektoraty Ochrony Środowiska, Dział Ochrony Środowiska Lotniska Chopina w Warszawie bądź Biuro Ochrony Środowiska Urzędu Miasta Stołecznego Warszawy.
KIEDY? rozpocząć pomiary
Ponownie przez analogię do leczenia chorób – im wcześniej tym lepiej. Szybsze rozpoznanie problemu daje większe szanse na zatrzymanie bądź znaczne spowolnienie procesu degradacji środowiska, a w najbardziej optymistycznym wariancie, który będzie na pierwszym planie, do cofnięcia niekorzystnych zmian.
Równie ważny jest tu również czas trwania pomiarów. W dzień i w nocy, w dni pracujące i święta, przez wszystkie pory roku - 24/7/365. Wyłącznie ten tryb da nam pełen obraz stanu środowiska i pozwoli zmierzyć się z problemem.
DLACZEGO? budować system monitorowania zintegrowany z ITS
Wiele lat doświadczeń w pracy z systemami pomiarowymi pozwala nam na określenie szeregu korzyści wynikających z wprowadzenia w życie idei permanentnego monitorowania środowiska w aglomeracjach miejskich zintegrowanego z systemem ITS.
O ile zalecana przez ustawę metodologia pomiarów dokładnie opisuje na przykład warunki atmosferyczne, w których powinny się one odbywać, to nie precyzuje w żaden sposób, kiedy należy je wykonać. Możliwe więc jest mierzenie hałasu w sobotę, w niedzielę czy w wakacje – a wyniki nie mają oczywiście nic wspólnego z codziennym natężeniem hałasu. Ale może niektórych taka manipulacja urządza?
Zgodnie z rzetelnie opracowanym Programem Ochrony Środowiska przed Hałasem, możliwe będzie efektywne wykorzystanie środków budżetowych na inwestycje w tym zakresie. Unikniemy sytuacji, które zdarzały się w przeszłości, gdy należało np. ekranami akustycznymi chronić wysypiska śmieci czy las! Mamy tu często do czynienia z niewłaściwym inwestowaniem środków finansowych przeznaczanych na ochronę środowiska. Brak monitoringu wszystkich parametrów sprawia, że w niektórych miejscach staramy się ograniczyć hałas, mimo iż zdecydowanie większym problemem jest katastrofalna jakość powietrza.
Odpowiedzialni za ochronę środowiska otrzymają jasną podpowiedź jakie zagrożenia należy niwelować w pierwszej kolejności na danym obszarze. Często bowiem zdarza się, iż lokujemy pieniądze w ochronę przed pewnym zagrożeniem mimo, iż w tym samym miejscu mamy do czynienia z innym, wielokrotnie większym.
Stały monitoring wszystkich parametrów pozwoli zbadać występujące trendy i uświadomić np. mieszkańcom dzielnic z zabudową jednorodzinną, iż problem zanieczyszczenia powietrza od jesieni do wiosny na ich terenie, to nie zakłady przemysłowe tylko palenie odpadami w piecach CO. Mając taki dowód warto uświadamiać lokalną społeczność poprzez np. ekologiczną edukację dzieci i młodzieży, nie tylko w zakresie segregacji odpadów jak ma to miejsce na dzień dzisiejszy - bo podobno o tym, że to właśnie niska emisja jest jedną z głównych przyczyn złego stanu powietrza w Polsce wiedzą wszyscy.
Dostępna mobilna stacja pomiarowa, wysyłana we wrażliwe miejsce wraz z zespołem pomiarowym, pozwoli na szybką interwencję i rozwiązanie problemu.
Objęcie patronatem przez lokalne instytucje naukowe wdrożonych stacji pomiarowych, stanie się dla nich ogromnym źródłem wiedzy i stworzy możliwość wypracowania nowych, skutecznych metod walki z zanieczyszczeniami środowiska, które staną się wzorem dla reszty świata.
KTO? będzie beneficjentem projektu
Gromadzone w systemie dane będą użyteczne dla wielu odbiorców. Skorzystać z nich będą mogli mieszkańcy, wydziały UM, zarządcy dróg, Policja, Straż Miejska i inni. Beneficjentami takiej wiedzy będą również deweloperzy, których skłonimy do budowy lokali mieszkalnych w najmniej zagrożonych obszarach („zielonych”).
ZA ILE? można wybudować system monitoringu
Największym ograniczeniem w dokonywaniu pomiarów jakości powietrza oraz hałasu są obowiązujące w tych kwestiach ustawy. Narzucają one bowiem konkretne – i ograniczające - metodologie pracy, których wprowadzenie w życie jest bardzo kosztowne i doprowadza do błędów a nawet nadużyć. Przy wykorzystaniu najnowszych technologii i metod pomiaru, przy zachowaniu najwyższej jakości gromadzonych danych, możliwe jest zbudowanie stacji pomiarowej za ułamek ceny dzisiaj dostępnych rozwiązań.
Wierzę, że międzynarodowe zobowiązania i tendencje wymuszą na Polsce zmianę podejścia do monitoringu środowiska. Bo choć wszystko, co mówię, brzmi pesymistycznie, wiem, że zachodzi wiele dobrych zmian. Polska, choćby dlatego, że jest w Europie, będzie robiła w tej kwestii duże postępy. Nawet, jeżeli czasem mam wrażenie, że bijemy głową w mur, to, mimo licznych guzów, warto walczyć o lepsze jutro dla naszych dzieci.
Robert Konieczny, Far Data
