Aluminium – pierwiastek łączący sortownię odpadów i Męskie Granie

© RECAL

Aluminium, ze względu na szczególne parametry techniczne, a są to duża wytrzymałość, niska masa, wysoki wskaźnik plastyczności, łatwość obróbki, niski poziom reaktywności i nietoksyczność plus dobre parametry przewodnictwa elektrycznego i cieplnego, ma wiele zastosowań. Aluminium to m.in. składnik konstrukcyjny różnego typu opakowań. Przez opakowania aluminiowe należy rozumieć opakowania takie jak puszki napojowe, żywnościowe, aerozolowe, tacki, kapsułki z kawą, folie, oraz opakowania z udziałem aluminium, które mogą być ręcznie oddzielane np. zamknięcia aluminiowe, wieczka i kapsle.

Alupuszka – lider recyklingu w Polsce

W 2018 r. w Polsce poddanych recyklingowi zostało 80,5 proc. alu-puszek, spośród wszystkich wprowadzonych na rynek, co notabene stanowi jeden z najlepszych wyników w Unii Europejskiej (średnia europejska to 76,1 proc). Odkąd w 1995 r. rozpoczęła się produkcja puszek do napojów w Polsce, swoją działalność rozpoczęła też Fundacja na rzecz Odzysku Opakowań Aluminiowych RECAL, której celem jest prowadzenie działań na rzecz wzrostu poziomu odzysku opakowań aluminiowych. Zaś liderami odzysku aluminiowych puszek po napojach w Polsce są CANPACK Recycling Sp. z o.o. oraz Recan Organizacja Odzysku Opakowań S.A.

Jakie są determinanty sukcesu tak wysokich poziomów zbiórki i recyklingu? Na pewno wysoka wartość surowca wtórnego, co jest niestety ewenementem na rynku. Ale, jak zauważa w rozmowie z redakcją Jacek Wodzisławski, prezes Fundacji RECAL, podobnie jak opakowania szklane, opakowania aluminiowe są jedynie jednostkowe, czyli konsumenckie. Nie ma więc opcji wsparcia się strumieniem z handlu czy dystrybucji, jak jest w przypadku makulatury czy tworzyw sztucznych.

- Najwyższe poziomy recyklingu osiąga aluminiowa puszka po napojach, która stanowi 2/3 wszystkich opakowań aluminiowych. Szacujemy, że ¾ zbieranych puszek pochodzi z punktów skupu, czyli obrotu komercyjnego, a ¼ stanowi selektywna zbiórka. Ponadto zauważamy, że wolumen zebranych opakowań aluminiowych w ramach selektywnej zbiórki sukcesywnie przyrasta. Upatrujemy w tym kierunek rozwoju na rzecz zwiększenia poziomów recyklingu. W tym celu stworzyliśmy w 2021 r. autorską metodę badawczą z Katedrą Technologii i Urządzeń Zagospodarowania Odpadów Politechniki Śląskiej i zrealizowaliśmy testy efektywności automatycznego wydzielania aluminium, obejmujące m.in. analizę morfologii odpadów nieżelaznych na 8 instalacjach w Polsce – wskazuje Wodzisławski.

Kreatywne sposoby edukowania dorosłych

Zdjęcie z Festiwalu Męskie Granie w Żywcu w 2021 r.© RECAL

RECAL zachęca do selektywnej zbiórki puszek po napojach wszędzie, gdzie to tylko możliwe. I używa bardzo niestandardowych form. - Prowadzimy działania na festiwalach, w social media, wykorzystujemy technikę VR, współpracujemy z obiektami sportowymi, organizatorami wydarzeń kulturalnych i sportowych. Z projektem „Każda puszka cenna⁽¹⁾” byliśmy obecni na 160 wydarzeniach sportowych i kulturalnych, m.in. na festiwalu w Jarocinie czy finałowym koncercie festiwalu Męskie Granie w Żywcu – opowiada Anita Brzeska, koordynatorka projektu Every Can Counts w Polsce. Dodaje przy tym, że największym atutem są zaangażowani doświadczeni animatorzy.

Od 2011 r. RECAL prowadzi też projekt „Piłki za puszki⁽²⁾”, który został zainicjowany we współpracy z Ministerstwem Sportu i Turystyki. Ideą projektu jest połączenie dwóch ważnych aspektów rozwoju zrównoważonego: poprawy zdrowia społecznego i ochrony zasobów naturalnych. Aluminiowe puszki są gromadzone na obiektach sportowych do specjalnych pojemników i umożliwiają zakup piłek ze środków finansowych uzyskanych z ich sprzedaży.

– Mimo wielu projektów i inicjatyw cały czas poszukujemy nowych sposobów dotarcia z przekazem, że warto odzyskiwać surowce wtórne. Dla przykładu dzięki pilotażowemu projektowi z marką kosmetyczną Kemon dotarliśmy do 120 salonów kosmetycznych w całej Polsce, co zaowocowało zbiórką i przetworzeniem 30 tys. tubek do farb do włosów. Wkrótce uruchomimy ten projekt w pełnej skali, obejmie on ok. 600 zakładów kosmetycznych – konkluduje Artur Łobocki, członek zarządu Fundacji RECAL.

Luka inwestycyjna i prądy wirowe

Elementem koniecznym dla efektywnego wysortowania odpadów zawierających aluminium jest ich selektywna zbiórka oraz wyposażenie sortowni odpadów w separatory do frakcji nieżelaznej, konkretnie są to separatory wiroprądowe. - Nasze badania wykazały, że w Polsce sortownie możemy podzielić na trzy kategorie: takie, które w ogóle nie są wyposażone w separatory, jest ich ok. 20-25 proc., potem jest duża grupa tzw. średniaków, które mają jeden separator do frakcji grubej, to ok. 50-60 proc. instalacji, ale są też prymusi, tacy jak Jarocin, Legnica czy Spytkowo k. Giżycka, gdzie instalacje są wzorcowo wyposażone zarówno w separatory do frakcji grubej (czyli nadsitowej), jak i drobnej (podsitowej) – wyjaśnia Jacek Wodzisławski.

Ocena luki inwestycyjnej w gospodarce odpadami pokazała, że aby zamknąć obieg gospodarczy opakowań z aluminium, potrzeba inwestycji na kwotę rzędu 100-120 mln zł, co stanowi koszt ok. 200-250 automatycznych separatorów do frakcji nieżelaznej. W opinii prezesa RECALu jest to dość dobrze zwymiarowane, choć można by mieć uwagi do kwoty. – W automatyzacji procesu sortowania upatrujemy szansę na wzrost poziomów recyklingu. Separatory, które wydzielają aluminium, są coraz bardziej czułe, wśród nich wyróżniamy: wiroprądowe ale możliwe rozwiązania obejmują również separatory indukcyjne. Inwestycja w separatory wiroprądowe szybko się zwraca – dodaje.

Na dziś ważnym wsparciem dla aluminium okazuje się zbiórka szkła. Dane wskazują, że 1/3 aluminiowych nakrętek na butelki, które notabene stanowią ok. 6-7 proc. wszystkich opakowań aluminiowych, trafia do recyklingu wraz z frakcją szkła. Dlatego tak ważne jest, by nakrętki wrzucać z butelką do worka zielonego (do szkła), zamiast odkręcone do żółtego (do tworzyw sztucznych i metali), bo jeśli sortownia nie ma odpowiedniego separatora do frakcji drobnej, to zostaną one bezpowrotnie utracone.

Więcej na ten temat pisaliśmy tutaj: Kto najlepiej informuje o segregacji opakowań aluminiowych? Zbadano 50 polskich miast

Generalnie badania RECAL potwierdzają z całą stanowczością, że selektywna zbiórka ma sens. Wysortowane puszki, blistry, opakowania po kawie, puszki żywnościowe, opakowania po karmie dla zwierząt pochodzące z selektywnej zbiórki są znacznie lepszej jakości, aniżeli te, które udaje się wydobyć z frakcji zmieszanej. - Dla przykładu aluminium z opakowań zwanych laminatami (małe opakowania do soków) w Niemczech, Francji czy Włoszech jest z powodzeniem odzyskiwane, ale w Polsce nie mamy jeszcze dedykowanej dla tego procesu instalacji, a jest to perspektywiczny temat. Za to jeśli chodzi o blistry, to jest polski patent, który pozwala oddzielać aluminium od tworzywa sztucznego – wskazuje Wodzisławski.

Tekst powstał przy współpracy z Fundacją RECAL