Narodowa Agencja Bezpieczeństwa Energetycznego - wielka szansa, tylko dla kogo?

© Artur Nyk

Jak informuje Ministerstwo Aktywów Państwowych (MAP), prace nad dokumentem trwały w resorcie przez ostatnich kilka miesięcy. Obejmowały one nie tylko wypracowanie samej koncepcji transformacji sektora elektroenergetycznego i dostosowanie go do obecnych uwarunkowań rynkowych związanych z koniecznością ograniczania emisji gazów cieplarnianych, ale też cały szereg szczegółowych ekspertyz oraz analiz.

– Kierujemy do prac rządowych przełomowy projekt transformacji energetyki. Zakłada on wydzielenie spółek węglowych, co da spółkom Skarbu Państwa oddech – podkreśla Jacek Sasin, wicepremier oraz Minister Aktywów Państwowych.

Ministerstwo zapowiada, że po uzyskaniu wpisu do wykazu prac Rady Ministrów, program zostanie poddany szerokim konsultacjom społecznym oraz międzyresortowym, a następnie dalszym pracom w rządzie.

Wydzielenie aktywów węglowych – o co w tym chodzi?

Z uwagi na fakt, że banki nie chcą udzielać finansowania podmiotom, które mają w swym portfolio aktywa węglowe, MAP planuje wydzielenie do osobnego podmiotu elektrowni węglowych spółek Skarbu Państwa: Enei, PGE oraz Taurona (obecnie te podmioty są właścicielami 70 bloków węglowych). Wydzielenie ich z tych podmiotów odbędzie się przez nabycie przez Skarb Państwa aktywów związanych z wytwarzaniem energii w jednostkach węglowych. W związku z nierozerwalnością kompleksów energetycznych zasilanych węglem brunatnym wśród nabywanych aktywów znajdą się również kopalnie węgla brunatnego. Nie będą natomiast nabywane aktywa związane z wydobyciem węgla kamiennego. Przedmiotem wydzielenia nie będą też elektrociepłownie opalane węglem, gdyż planowana jest ich modernizacja w kierunku źródeł nisko i zeroemisyjnych. Program przewiduje, że PGE, Enea oraz Tauron wskażą po jednej spółce, wokół której dokonają integracji swych aktywów związanych z wytwarzaniem energii elektrycznej z węgla. Następnie Skarb Państwa nabędzie od nich udziały w tych podmiotach. Nastąpi to po przeprowadzeniu audytu prawnego tzw. due diligence⁽¹⁾ oraz stosownych wycen.

NABE oczyma ekspertów

Ministerstwo wyjaśnia, że po nabyciu od spółek energetycznych ich aktywów związanych z wytwarzaniem energii z węgla Skarb Państwa dokona ich integracji w ramach jednego podmiotu. Integratorem ma być PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna, która ma być podmiotem samowystarczalnym, który będzie prowadzić jedynie inwestycje oraz modernizacje niezbędne dla bieżącego utrzymania sprawności eksploatowanych bloków węglowych. Nie będzie natomiast budować nowych.

Paweł Czyżak, analityk w Fundacji Instrat, zauważa, że w formie zaproponowanej przez MAP, wydzielenie aktywów węglowych ze spółek energetycznych jako państwowego monopolu, nad którym nie będzie żadnej kontroli i w którym moce węglowe będą funkcjonowały w nieskończoność, finansowane przez podatników, to zdecydowanie zły ruch.

- NABE nie będzie bowiem miało żadnego interesu w stosowaniu się do zasad rynkowych, w realizacji celów klimatycznych UE, w dbaniu o pracowników. Utrzymując wysoki udział węgla w miksie energetycznym i będąc praktycznie monopolem, stworzenie NABE doprowadzi do dalszego wzrostu cen i importu energii - argumentuje.

Co z górnikami?

Izabela Zygmunt, starsza analityczka w think tanku WiseEuropa, zauważa z kolei, że powołanie NABE nie daje jasnej perspektywy na przyszłość górnikom, gminom górniczym ani pracownikom energetyki. - Nawet jeśli celem rządu jest stworzenie wehikułu, który pozwoli dłużej utrzymać przy życiu węglowe aktywa dzięki publicznym subsydiom, powodzenie tego planu jest obarczone różnymi rodzajami ryzyka i uzależnione od czynników zewnętrznych, takich jak rosnące ceny uprawnień do emisji czy rozstrzygnięcia KE w kwestii legalności pomocy publicznej – zauważa. Przestrzega także, że tworzenie NABE o kolejne miesiące odsunie moment, kiedy pracownicy i włodarze w regionach węglowych dowiedzą się, na czym stoją - szczególnie w przypadku miejscowości zależnych od wydobycia węgla brunatnego.

Czytaj: Fundusz Sprawiedliwej Transformacji – wiele niewiadomych, Wielkopolska Wschodnia robi swoje

Aleksander Śniegocki, kierownik Programu Energia, Klimat i Środowisko w WiseEuropa, dodaje ponadto, że koncepcja powołania NABE co prawda zdejmuje węglowy ciężar ze spółek energetycznych, ale nie zapewnia, że konsumenci energii skorzystają na tym rozwiązaniu. Co więcej, istnieje ryzyko że powołanie Agencji może wręcz opóźnić wycofywane aktywów węglowych z rynku, gdyż ułatwi ich dłuższe wspieranie w ramach jednego, skonsolidowanego podmiotu.

Paweł Wiejski z Instytutu Zielonej Gospodarki również zauważa, że z perspektywy europejskiej utworzenie NABE jest problematycznym rozwiązaniem z wielu powodów. Koncentracja tak dużej części rynku w jednym podmiocie może łamać unijne prawo konkurencji, a dopłaty do węgla są nie do pogodzenia z zasadami pomocy publicznej. - Są jednak pozytywy – sama konieczność utworzenia węglowego „Bad Banku” pokazuje, że rząd zdaje sobie sprawę, że te aktywa są obciążeniem dla przyszłości polskiego systemu energetycznego - konkluduje.

Katarzyna Zamorowska
Dyrektor ds. komunikacji