Miasta dla czystego powietrza, czyli finansowanie działań wpływających na jakość powietrza

Na utrzymanie zieleni w miastach i gminach JST⁽¹⁾ wydatkowały 5,4 mld zł, na ochronę powietrza i klimatu - 4,7 mld zł, a na ogrody i obszary chronionej przyrody - 1,2 mld zł. Najwięcej środków pochłonęły przez te pięć lat inwestycje w oświetlenie ulic, placów i dróg - blisko 10,5 mld zł. Nakłady na działania pośrednio wpływające na jakość powietrza, np. na modernizację dróg i transportu publicznego, czy gospodarkę ściekową i ochronę wód były wielokrotnie większe; przekroczyły 213 mld zł.

Czytaj też: Unijne wsparcie napędza rozwój samorządów. O jakich kwotach mowa?

W raporcie zastrzega się, że wyciąg ze sprawozdawczości finansowej JST, będącej w dyspozycji resortu finansów i regionalnych izb obrachukowych (RIO), prezentuje faktyczny, choć nadal niepełny obraz zaangażowania miast i gmin w walkę ze smogiem. Wciąż nie wszystkie działania ekologiczne są możliwe do odnalezienia w zestawieniach Ministerstwa Finansów, tworzonych na podstawie sprawozdań z wykonania budżetów JST, sporządzanych według klasyfikacji budżetowej. Kwoty te nie obejmują nakładów na termomodernizację czy modernizację ciepłownictwa. Nie ma w tych zestawieniach również coraz większych wydatków na cele ekologiczne, ponoszonych przez podmioty gospodarki komunalnej, które działają poza budżetem gminy, miasta czy powiatu.

- W tym kontekście raport argumentuje za takimi zmianami klasyfikacji budżetowej dla JST, by była ona powiązana z realizowanymi przez samorządy zadaniami publicznymi. Nie ma żadnego uzasadnienia upór resortu finansów, by klasyfikacja wydatków była wspólna dla sektora rządowego i samorządowego - czytamy w dokumencie.

Przykłady działań

Podczas wrocławskiej konferencji zaprezentowano przykłady konkretnych działań miast na rzecz czystego powietrza z Wrocławia, Jaworzna, Świdnicy, Krosna, Konina, Pleszewa, Podkowy Leśnej i Złotowa. Zwracano uwagę, że rządowy program „Czyste powietrze”, który nie osiągnął jeszcze zakładanych efektów, ruszył w szerszej skali dopiero wtedy, gdy jego promocji i obsługi podjęły się miasta i gminy.

Wrocław w ubiegłym roku rozpoczął akcję „Zmień piec”. Mieszkańcy mogą skorzystać z 15 tys. ł dopłaty na wymianę pieca w ramach programu KAWKA Plus. Dodatkowo miasto oferuje 5 tys. ł na wymianę starych drewnianych okien w ramach programu Termo KAWKA, a także dopłaty do rachunków oraz zwolnienia i ulgi w czynszu dla najemców komunalnych. - To najlepiej skonstruowany w Polsce program wsparcia w wymianie pieców; gwarantujemy pomoc naszych pracowników, ulgi w czynszu i dopłaty do rachunków za ogrzewanie – podkreśliła Katarzyna Szymczak-Pomianowska, dyrektor Departamentu Zrównoważonego Rozwoju Urzędu Miejskiego we Wrocławiu.

Paweł Silbert, prezydent Jaworzna i przewodniczący Komisji Gospodarki Komunalnej i Ochrony Środowiska Związku Miast Polskich, zwrócił uwagę, że poprawa jakości powietrza, jako ambitny cel UE, wymaga radykalnych, bardzo konkretnych działań. - Bez skoordynowanych, wspólnych programów rządowych i samorządowych nie zlikwidujemy niskiej emisji z węglowych pieców grzewczych w założonym przez Unię czasie. Wypracujmy pakiet takich działań w ramach polskiego okrągłego stołu klimatycznego. Efektem powinny być takie propozycje i mechanizmy, które pozwolą wymienić indywidualne źródła ciepła nawet najbardziej ubogim mieszkańcom zabudowy indywidualnej oraz ułatwią rozbudowę rozwiązań systemowych w zabudowie wielorodzinnej - podkreślił Silbert.