Projekt Polityki Surowcowej Państwa już w konsultacjach

© Ministerstwo Klimatu i Środowiska

Takie są kluczowe założenia projektu⁽¹⁾ Polityki Surowcowej Państwa (PSP), który Ministerstwo Klimatu i Środowiska przekazało 9 lipca br. do konsultacji publicznych (czas na zgłaszanie uwag to 30 dni). Równolegle resort przystępuje do prac związanych z przeprowadzeniem Strategicznej Oceny Oddziaływania na Środowisko dokumentu.

Interdyscyplinarność tematu

Temat nie należy do łatwych, choćby dlatego, że kwestia gospodarowania surowcami stanowi zagadnienie interdyscyplinarne i koreluje z innymi kluczowymi dokumentami strategicznymi państwa. W dokumencie wskazuje się, że działaniami przewidzianymi do realizacji ujętymi w PSP2050 w ramach celu szczegółowego pt. "Zapewnienie sprzyjających warunków prawnych dla obecnych i przyszłych inwestorów oraz rozwój i unowocześnienie branży geologiczno-górniczej" jest zdefiniowanie i ujęcie normatywne złóż oraz surowców antropogenicznych (mineralnych zasobów antropogenicznych) oraz inwentaryzacja obecnych składowisk odpadów wydobywczych w celu rozpoznania możliwości wykorzystania zgromadzonych tam odpadów.

Czytaj też: Priority first, czyli dlaczego ubocznym produktom spalania powinno przysługiwać pierwszeństwo

Autorzy dokumentu przekonują także, że treść PSP2050 - w odniesieniu do surowców energetycznych – zbieżna jest z zapisami Krajowego planu na rzecz klimatu i energii na lata 2021-2030. Dodatkowo zgodnie z określonymi krajowymi założeniami i celami w wymiarze bezpieczeństwa energetycznego przewiduje się zmniejszenie do 56-60 proc. udziału węgla w wytwarzaniu energii elektrycznej w 2030 roku. - Niemniej jednak rolą Polityki surowcowej państwa nie jest zapewnienie dostępu wyłącznie do złóż kopalin, których udział jest planowany w miksie energetycznym, lecz do wszystkich udokumentowanych złóż, szczególnie tych, które spełniają kryteria złóż strategicznych. Działanie takie wynika z faktu, iż Polityka surowcowa państwa musi traktować wszystkie złoża kopalin, nawet te, których eksploatacja nie jest na dzień dzisiejszy planowana, jako bazę rezerwową zapewniającą możliwość ich wykorzystania w sytuacji, której nie można przewidzieć w obecnej chwili (geopolityka, konflikty zbrojne, rozwój nowych technologii) – czytamy w dokumencie.

Trzy kategorie najważniejszych surowców

W wyniku analiz uwzględniających znaczenie poszczególnych surowców mineralnych dla gospodarki krajowej zidentyfikowano ich trzy kategorie: kluczowe, strategiczne i krytyczne. Surowce kluczowe to te o podstawowym znaczeniu dla prawidłowego funkcjonowania gospodarki (de facto stanowiące podstawę funkcjonowania przemysłu). Wśród nich są zarówno surowce, których krajowa baza zasobowa jest duża, ale i surowce deficytowe. Surowce strategiczne, to zgodnie z projektem PSP2050 takie surowce, które nie są w sposób wystarczający (min. 90 proc.) pozyskiwane ze źródeł krajowych lub których możliwości trwałego pozyskania z tych źródeł są ograniczone lub zagrożone oraz inne surowce niepozyskiwane w kraju (deficytowe), a niezbędne dla obronności kraju i bezpieczeństwa narodowego oraz rozwoju innowacyjnych technologii. Zaś za surowce krytyczne dla polskiej gospodarki uznaje się takie surowce kluczowe lub strategiczne, których możliwości pozyskania zarówno ze źródeł pierwotnych, jak i wtórnych, są obarczone albo dużym ryzykiem, albo istnieją bardzo duże trudności ich pozyskania, a możliwości ich substytucji są niewielkie. Są to w szczególności surowce znajdujące się na liście surowców krytycznych dla Unii Europejskiej⁽²⁾, ale także takie surowce, które mimo występowania w dużej ilości są niemożliwe do pozyskania np. z powodu uwarunkowań planistycznych, protestów społecznych itp.

Czytaj też: Czesi będą pozyskiwać mangan z hałd górniczych. Czy byłoby to możliwe w Polsce?

Autorzy projektu zastrzegają jednak, że ze względu na zmieniające się uwarunkowania te definicje mogą ulegać modyfikacjom, co będzie uwzględniane w aktualizacji PSP.

Silniejsza pozycja Głównego Geologa Kraju?

Za kluczową kwestię umożliwiającą skuteczną realizację założeń określonych w Polityce surowcowej państwa uznaje się właściwą organizację organów administracji odpowiedzialnych za kwestie dotyczące geologii oraz kopalin do produkcji surowców. W tym celu „należy podjąć działania polegające na wzmocnieniu pozycji Głównego Geologa Kraju, pełniącego funkcję Pełnomocnika Rządu do spraw Polityki Surowcowej Państwa poprzez uczynienie go centralnym organem administracji geologicznej” – czytamy w dokumencie. Przypomnijmy, na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 26 października 2020 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie ustanowienia Pełnomocnika Rządu do spraw Polityki Surowcowej Państwa (Dz. U. poz. 1906) określono, iż Pełnomocnikiem jest sekretarz stanu albo podsekretarz stanu w Ministerstwie Klimatu i Środowiska – Główny Geolog Kraju.

Mówi się też o tym, żeby dokonać wyodrębnienia geologii do samodzielnego działu administracji rządowej określając nowe zadania ściśle związane z polityką i bezpieczeństwem surowcowym państwa (włączając także surowce energetyczne).

Katarzyna Zamorowska
Dyrektor ds. komunikacji