Ambasadorowie państw UE zatwierdzili wstępne porozumienie polityczne wypracowane z Parlamentem Europejskim 12 lipca co do projektu rewizji rozporządzenia o konwencji z Aarhus, tak by w pełni dostosować je do konwencji. Rozporządzenie określa, jak UE i jej państwa członkowskie powinny stosować międzynarodową konwencję z Aarhus, która przewiduje dostęp do informacji, udział społeczeństwa w procesie decyzyjnym oraz dostęp do wymiaru sprawiedliwości w sprawach środowiskowych. Wstępne porozumienie muszą jeszcze zatwierdzić obie instytucje, po czym zostanie ono formalnie przyjęte w zwyklej procedurze ustawodawczej.
- UE i jej państwa członkowskie zdecydowanie opowiadają się za zasadami konwencji z Aarhus. Osiągnięte porozumienie jest odpowiedzią na zastrzeżenia sformułowane przez Komitet ds. Przestrzegania Konwencji z Aarhus w odnośnej sprawie. Daje nam też solidną podstawę do zajęcia wspólnego stanowiska podczas spotkania stron konwencji z Aarhus w październiku 2021 r. – mówi Tamara Weingerl Požar, zastępczyni stałego przedstawiciela Słowenii przy UE.
Odnośna propozycja ma sprawić, że UE w pełni wdroży konwencję pod względem prawa obywateli do występowania o wszczęcie procedury odwoławczej względem aktów administracyjnych. Chodzi o akty nieustawodawcze przyjmowane przez instytucje lub organy UE, mające skutki prawne i zewnętrzne oraz zawierające przepisy, które w swoich skutkach mogą być sprzeczne z prawem środowiskowym.
Negocjatorzy Rady i Parlamentu uzgodnili m.in., że należy:
- rozszerzyć status prawny na podmioty inne niż NGO, tak by –pod pewnymi warunkami – także inni członkowie społeczeństwa mogli występować o wszczęcie wewnętrznej procedury odwoławczej względem aktu administracyjnego. Odnośni członkowie społeczeństwa będą musieli albo wykazać, że wskutek domniemanego naruszenia przepisów środowiskowych ich prawa doznały szwanku i że sytuacja ta dotyka ich bezpośrednio w porównaniu z resztą społeczeństwa, albo też wykazać, że zachodzi wystarczający interes publiczny i że wniosek ma poparcie co najmniej 4 000 członków społeczeństwa mieszkających lub mających siedzibę w co najmniej 5 państwach członkowskich, przy czym w każdym z tych państwa mieszka lub ma siedzibę co najmniej 250 z tych członków społeczeństwa. W obu przypadkach członkowie społeczeństwa są reprezentowani przez NGO lub prawnika;
- włączyć w zakres aktów administracyjnych także te przepisy aktów administracyjnych, które wymagają środków wykonawczych na szczeblu krajowym lub unijnym;
- zachować w rozporządzeniu wyłączenie aktów administracyjnych, które dotyczą pomocy państwa (kwestia zgodności rozpatrzona przy innej okazji przez Komitet ds. Przestrzegania Konwencji z Aarhus);
- nałożyć na instytucje i organy UE obowiązek publikowania wniosków o wszczęcie procedury odwoławczej i odnośnych decyzji.
Kontekst i dalsze kroki
UE wdraża konwencję z Aarhus rozporządzeniem (WE) nr 1367/2006. Rozporządzenie to umożliwia osobom fizycznym i organizacjom pozarządowym wszczynanie postępowań przed sądami europejskimi przeciwko decyzjom instytucji i organów UE.
W 2008 r. jedna z organizacji pozarządowych złożyła skargę, w której zarzuciła UE, że nie przestrzega postanowień konwencji z Aarhus w zakresie dostępu do informacji, udziału społeczeństwa w podejmowaniu decyzji i dostępu do wymiaru sprawiedliwości w sprawach środowiskowych. Komitet ds. Przestrzegania Konwencji z Aarhus po rozpatrzeniu tej skargi stwierdził, w sprawie C-32 z 2017 r., że UE nie przestrzega art. 9 ust. 3 i 4 konwencji dotyczącego dostępu członków społeczeństwa do wymiaru sprawiedliwości.
W związku z tym w 2018 r. Rada przyjęła decyzję zobowiązującą Komisję do przedstawienia analizy sposobu, w jaki Unia może uwzględnić ustalenia tego komitetu, oraz, jeśli będzie to konieczne w świetle wyników tej analizy – do przedstawienia wniosku zmieniającego rozporządzenie dotyczące konwencji z Aarhus.
14 października 2020 r. Komisja Europejska przyjęła wniosek ustawodawczy zmieniający rozporządzenie nr 1367/2006 (rozporządzenie dotyczące konwencji z Aarhus). Ma on zwiększyć kontrolę społeczną nad unijnymi aktami mającymi wpływ na środowisko. Dzięki zaproponowanym zmianom ma być łatwiej występować do unijnych instytucji z wnioskami o dokonanie rewizji takich aktów, co wzmocni ochronę środowiska.
17 grudnia 2020 r. Rada wypracowała podejście ogólne w sprawie wniosku. Dzięki temu prezydencja Rady mogła rozpocząć negocjacje z Parlamentem Europejskim.
Tekst wstępnego porozumienia, zatwierdzony przez ambasadorów państw UE, zostanie teraz przekazany do zatwierdzenia parlamentarnej Komisji Środowiska. Jeżeli zostanie on zatwierdzony, wtedy najpierw Parlament Europejski, a następnie Rada przyjmą go w najbliższych miesiącach w pierwszym czytaniu bez poprawek.
Czytaj: Czy pozwy klimatyczne zaleją sądy i z jakim skutkiem?
Źródło: Rada UE
