Grupą najbardziej narażoną na skutki zmian klimatu są dzieci

© New Africa

Choć samo zjawisko zmiany klimatu odnosi się do długoterminowych warunków pogodowych na Ziemi, takich jak temperatura czy opady, to skutki zmieniającego się klimatu obserwowane są już w teraźniejszości. Mają miejsce tu i teraz, oddziałując przy tym na zdrowie i życie wszystkich mieszkańców planety. - Ludzie w każdym wieku i mieszkający w każdym miejscu naszego globu, narażeni są na liczne konsekwencje zmian zachodzących w atmosferze. Skutkiem tych zmian jest szereg procesów zagrażających w sposób pośredni i bezpośredni ich zdrowiu i życiu – przypomina Koalicja Klimatyczna, HEAL Polska i Międzynarodowe Stowarzyszenie Studentów Medycyny (IFMSA-Poland) w najnowszym raporcie⁽¹⁾ pt. „Wpływ zmiany klimatu na zdrowie dzieci”. Jak wskazano w raporcie - konsekwencje mogą dotyczyć każdego, jednak niemowlęta, dzieci i młodzież są grupą szczególnie na nie narażoną.

Zobacz też zbiór raportów na temat oddziaływania człowieka na planetę.

Wpływ pierwotny, wtórny i trzeciorzędowy

Jak wskazano w raporcie wpływ zmiany klimatu na zdrowie dzieci możemy podzielić na trzy główne grupy - pierwotne, wtórne i trzeciorzędowe. - Wpływ pierwotny jest to wpływ bezpośredni zmiany klimatu na zdrowie dzieci (…). Wpływ wtórny to taki wpływ zmiany klimatu, który oddziałuje na nas pośrednio – poprzez zmianę w składzie powietrza, odmienną sytuację epidemiologiczną wielu chorób wektorowych, a także poprzez obniżenie efektywności upraw roślin (…). Wpływ trzeciorzędowy to wpływ zmiany klimatu na stabilność społeczną dla szerokich obszarów geograficznych (np. na sytuację w państwie) – czytamy.

Do grupy wpływów pierwotnych zaliczane są m.in. skutki występujących coraz częściej ekstremalnych zjawisk pogodowych – powodzi, burz czy tornad, które to w bezpośredni sposób zagrażają zdrowiu i życiu. - Przykładem takiej zależności może być sytuacja dzieci po Huraganie Sandy, który uderzył w Zjednoczone Stany Ameryki (USA) w 2012 roku. Dzieci zamieszkałe w domach zniszczonych przez huragan miały pięciokrotnie wyższe ryzyko wystąpienia objawów depresji oraz ośmiokrotnie większe trudności w zasypianiu niż ich koledzy. Stres związany z takimi wydarzeniami może się także wiązać w przyszłości z większym ryzykiem zachorowania na choroby układu krążenia, takie jak nadciśnienie i udary. Bezpośrednim skutkiem zmiany klimatu jest także utrata miejsca zamieszkania, środowiska przedszkolnego lub szkolnego oraz znanych okolic, w których dane dziecko się wychowuje, co może również negatywnie wpłynąć na jego fizjologiczny i poznawczy rozwój – wskazano. Ważnym aspektem, który także charakteryzuje się bezpośrednim wpływem na zdrowie najmłodszych, są częstsze fale upałów, a także częstsze, dłuższe i bardziej intensywne fale susz oraz pożarów obejmujących naturalne ekosystemy.

Autorzy opracowania podkreślają, że „nawet sama świadomość dzieci na temat skutków zmiany klimatu i jej konsekwencji w perspektywie życia ich pokolenia wystarczy, aby wywarty został negatywny wpływ na dobrostan psychiczny dzieci i młodzieży”.

Wśród wtórnych skutków zmiany klimatu wymieniono natomiast „rozprzestrzenianie się i zwiększenie liczby zwierząt, które mogą przenosić choroby”. - W Polsce nastąpił bardzo duży wzrost liczby zachorowań na boreliozę (choroba z Lyme), czyli chorobę przenoszoną przez kleszcza pospolitego. Od 2005 do 2015 r. zanotowano trzykrotny wzrost zachorowań na tę chorobę, natomiast w 2019 roku zachorowało aż 20 614 osób. Jedną z przyczyn tego zjawiska jest stały wzrost temperatury w okresie letnim, co powoduje, że kleszcze zaczynają pojawiać się na coraz wyższych szerokościach geograficznych – wskazano. Jako przykład podano także wzrost zachorowań na malarię – chorobę przenoszoną przez komary, na którą w samym tylko 2019 r. zachorowało 229 milionów ludzi, a zmarło 409 000, w tym aż 274 000 dzieci (czyli 67 proc.) poniżej 5 roku życia.

Zagrożone bezpieczeństwo żywnościowe

- Zmiana klimatu ma także wpływ na rolnictwo. Z powodu zwiększonej częstotliwości ekstremalnych upałów i innych ekstremalnych zjawisk pogodowych, spowodowanych przez zmianę klimatu jakość oraz ilość żywności dostępnej dla osoby o przeciętnym dochodzie spadnie, a cena znacząco wzrośnie. Będzie to szczególnie dotkliwe dla rodzin z dziećmi, będących w trudnej sytuacji materialnej, dla których jednym z największych problemów jest niedożywienie. Wykazano ponadto, że uprawy roślinne, które rosły w warunkach podwyższonego poziomu dwutlenku węgla, wykazały zmniejszoną zawartość żelaza, białka i cynku, co może doprowadzić do niedoboru tych elementów w organizmie dzieci, co znacząco wpłynie na ich zdrowie – czytamy w raporcie.

Więcej na temat wpływu zmiany klimatu na rolnictwo w artykule pt. Jeśli nie powstrzymamy zmian klimatu, wszyscy będziemy musieli przejść na przymusową dietę.

Stabilność społeczna

Autorzy wskazują ponadto na wpływ zmiany klimatu na stabilność społeczną, która to odgrywa istotną rolę w prawidłowym rozwoju dzieci. - Żeby dziecko mogło się prawidłowo rozwijać, musi mieć stabilną sytuację rodzinną, szkolną i stabilną społeczność, w której się wychowuje. Zmiana klimatu uniemożliwia utrzymanie tej stabilności poprzez np. wzrost poziomu morza, zmniejszenie produkcji żywności, niedobór wody, masowe migracje klimatyczne, a także zwiększoną szansę na konflikty zbrojne pomiędzy państwami. Wszystko to powoduje, że dziecko nie ma bezpiecznych podstaw, na których może się rozwijać – podano.

Co możemy zrobić dla klimatu?

- Ryzyko nasilenia negatywnych konsekwencji tego procesu [zmiany klimatu – przyp. red.] znacząco wzrośnie, jeśli nie zostaną przedsięwzięte wszelkie możliwe środki i rozwiązania, by zmianę klimatu wyhamować (jako że proces ten już zachodzi, nie możemy uniknąć ani jego samego, ani skutków, które już spowodował). Jedynym rozwiązaniem, które jest w stanie zminimalizować negatywne konsekwencje zmiany klimatu, jest dążenie do neutralności klimatycznej oraz redukcji emisji gazów cieplarnianych ze wszystkich źródeł – czytamy.

Wśród działań które każdy z nas może podjąć, aby chronić klimat, autorzy opracowania wskazują m.in. zmniejszenie własnego śladu węglowego, rezygnacja z podróży lotniczych, ograniczenie niepotrzebnego kupowania i wyrzucania wszelkich produktów, edukację klimatyczną czy aktywny udział w wyborach na kandydatów, dla których kwestia rozwiązania kryzysu klimatycznego jest wysoko na liście priorytetów. - To, co należy robić w tej chwili, to w zdecydowany i bezdyskusyjny sposób wspierać ochronę zdrowia przed skutkami zmiany klimatu oraz dołożyć wszelkich możliwych starań, by każdemu działaniu przyświecała idea ochrony klimatu i redukcji emisji gazów cieplarnianych – skonkludowano.

Joanna Spiller
Dziennikarz, inżynier środowiska