Jeśli materiały, z których zrobione jest opakowanie, mają krążyć w obiegu jak najdłużej, trzeba się przyjrzeć szczególnie tym punktom, w których zerwanie cyklu jest najbardziej prawdopodobne. Pierwszym z nich jest moment przejścia – opakowanie staje się odpadem opakowaniowym i trafia do kosza. Jak wyjaśnia w rozmowie z redakcją Agata Szczotka-Sarna, Dyrektorka ds. Zrównoważonego Rozwoju, Dział CSR i Edukacji Ekologicznej w Interseroh w metodologii Made for Recycling ta faza jest traktowana jako pierwszy podlegający ocenie etap, bowiem jeśli konsument nie może przypisać odpadu opakowaniowego do odpowiedniej frakcji, kolejne etapy, zmierzające do zawrócenia materiałów do obiegu, w ogóle nie mają szansy się wydarzyć.
Powlekanie, lakierowanie, uszlachetnianie…
Wydaje się, że pewne materiały trudno zepsuć powlekaniem, lakierowaniem i innymi – dość przewrotnie nazywanymi uszlachetnieniem – technikami zdobienia. A jednak nawet szklana butelka, z założenia znakomite opakowanie do recyklingu, bywa metalizowana czy lakierowana w stopniu tak dużym, że niektórzy konsumenci zadają sobie pytanie, co z taką butelką zrobić i czy aby na pewno nadaje się ona do pojemnika na szkło. To oczywiście skrajny przykład, choć spotykany na rynku. - Zdecydowanie więcej trudności nastręcza przypisanie opakowań, które z jednej strony mają znak wykorzystania papieru z odpowiedzialnych źródeł, a z drugiej są trwale połączone z innymi warstwami: aluminium, tworzywa. To jeszcze papier czy już nie – pytają konsumenci i, bywa, choć coraz rzadziej, wrzucają kartonik na płynną żywność do papieru lub odpadów zmieszanych. Pojęcie opakowania wielomateriałowego, choć miewa się dobrze w nomenklaturze branżowej, nie jest intuicyjne dla osób segregujących odpady w gospodarstwach domowych - wskazuje Agata Szczotka-Sarna.
Równie skomplikowane z punktu widzenia konsumentów wydaje się postępowanie z elementami opakowań wskazanymi jako nadające się do kompostowania. Intuicja podpowiada wyrzucenie ich do kosza na bioodpady, jednak wiele z nich to bioplastik, a więc – w obecnym systemie segregowania – odpad opakowaniowych trafiający do żółtego pojemnika. Sprzeczność pomiędzy oznaczeniami pochodzenia materiału a tym, do którego pojemnika powinien trafić odpad opakowaniowy, oraz wątpliwości związane z przypisaniem pewnych opakowań do danej frakcji ma szansę rozwiązać – przedstawiony w projekcie rozszerzonej odpowiedzialności producenta - jednolity system znakowania, jasno wskazujący, do którego pojemnika wrzucić poszczególne części opakowania.
Kolejnym problematycznym etapem jest przetwarzanie. Po pierwsze sam surowiec nie mówi nam wszystkiego o możliwościach przetworzenia odpadu opakowaniowego (weźmy choćby różnicę w możliwościach dla butelek i tacek PET). Analiza Made for Recycling obejmuje również te aspekty, a ostateczna liczba punktów jest związana z tym, czy istnieje popyt na dany materiał. Mówiąc krótko – analiza opiera się na realistycznej ocenie tego, czy odpad opakowaniowy ma szansę zostać zawrócony do obiegu na obecnie funkcjonującym rynku, nie zaś w wymarzonych, wydumanych, idealnych warunkach.
Ekoprojektowanie – to dużo więcej niż się na pozór wydaje
Ekspertka podkreśla, że filozofia przyświecająca badaniu łączy poszczególne punkty na okręgu obiegu surowców, pokazując, że myślenie o identyfikowalności opakowania i możliwości jego przetworzenia konieczne jest już na etapie projektu. W ramach Made for Recycling można więc badać również prototypy, by – bazując na otrzymanym raporcie – w razie potrzeby dokonać stosownej optymalizacji. Oczywiście optymalizacja jako jeden z procesów w ramach ekoprojektowania dostępna jest też dla opakowań już obecnych na rynku. Co ważne, ponieważ każda próbka jest badana według tej samej, spójnej metodologii, również wyniki można w łatwy sposób porównać, decydując się na wybór opakowania pod kątem jego przydatności do recyklingu.Agata Szczotka-Sarna – Dyrektorka ds. Zrównoważonego Rozwoju w Interseroh
Lokalna liderka projektu Made for Recycling badającego recyklingowalność opakowań. Pomysłodawczyni projektów edukacji ekologicznej (m.in.: EkoPaka.org – poświęconego zamykaniu obiegu surowców), autorka poradników konsumenckich i eksperckich publikacji, np.: „Odpowiedzialnie o opakowaniach”, „Zrównoważone Święta”.
Ten sposób korzystania z metodologii jest bliski firmom, które z wyprzedzeniem planują modyfikacje pod kątem zmieniającego się prawa. Raporty Made for Recycling bywają więc bazą do wewnętrznych procesów edukacyjnych i kształtowania zespołów ekoprojektowych angażujących specjalistów, których interesy wydają się – a może: niegdyś bywały – sprzeczne, jak specjaliści ds. ochrony środowiska i marketing managerowie albo specjaliści ds. zrównoważonego rozwoju i zespół ds. zakupów.
- Holistyczne spojrzenie na opakowanie wymaga wielu par fachowych oczu. Prześledzenie cyklu życia: od opakowania do odpadu opakowaniowego, od surowców pierwotnych do wtórnych, wspiera proces ekoprojektowania. Made for Recyling z analizami laminatów i opakowań z tworzyw wykonywanymi w Centrum Kompetencji Tworzyw Sztucznych w Mariborze na Słowenii oraz z metodologią – dla wszelkich frakcji - zgodną z kryteriami dwóch renomowanych instytutów (bifa Umweltinstitut i Fraunhofer IVV), daje solidną podstawę do pracy ekoprojektowej i opracowania opakowań zdatnych do recyklingu - konkluduje Agata Szczotka-Sarna.
Artykuł powstał we współpracy z firmą Interseroh