Znamy unijne stanowisko na COP26. Z czym negocjatorzy pojadą do Glasgow?

© Ricochet64

Za trzy tygodnie rozpocznie się tzw. COP26 w Glasgow, czyli konferencja stron ramowej konwencji w sprawie zmian klimatu (tak, nazwy długie, ale będziemy się z nimi na nowo oswajać!). Konkluzje Rady Unii Europejskiej⁽¹⁾ są ważnym sygnałem dla pozostałych stron tej konwencji (ang. Unitated Nations Framework Conference on Climate Change, UNFCCC). Unia Europejska (UE), jako najbardziej ambitny gracz, podkreśla w nich globalny wymiar poszczególnych wysiłków. To słowo pojawia się w konkluzjach 26 razy, m.in. gdy mowa o potrzebie gwałtownej redukcji „globalnych emisji” do 2050 r. (art. 2), „mocniejszym globalnym zaangażowaniu” w adaptację do zmian klimatu (art. 15), utrzymaniu klimatycznie neutralnej i odpornej „globalnej gospodarki i społeczeństwa” (art. 16) czy istocie „globalnego momentum” w intensyfikacji działań klimatycznych (art. 8). Dlaczego słowo „global” jest tak istotne? To światowe ujęcie ma zapewnić krajom Starego Kontynentu, że podejmując najbardziej ambitne działania nie pozostaną same na placu boju, skazując swoje gospodarki na utratę konkurencyjności, a przede wszystkim utratę możliwości spełnienia celu Porozumienia paryskiego.

Co przedstawiają konkluzje?

Dokument w 30 zwięzłych punktach podkreśla: pilność działań; potrzebę wzmocnienia ambicji i wsparcia; nastawienie UE do COP26 w Glasgow (o tym więcej za moment) oraz odnosi się do pozostałych wyzwań (w tym kryzysu bioróżnorodności). Jako kontekst stawia się sierpniowy raport międzyrządowego panelu ds. zmian klimatu (IPCC), który po raz pierwszy stanowczo stwierdził: wzrost średniej temperatury na Ziemi jest antropogeniczny.

Czytaj: Raport IPCC: ludzkość zmieniła system klimatyczny. Teraz liczy się każdy promil ocieplenia

Rada UE „podkreśla, że zmiana klimatu stanowi bezpośrednie i egzystencjalne zagrożenie dla ludzkości i różnorodności biologicznej, które nie oszczędza żadnego kraju; jednak globalne działania na rzecz klimatu pozostają niewystarczające. Podkreśla niezwykle pilną potrzebę wzmocnienia globalnej reakcji na kryzys klimatyczny za pomocą działań łagodzących i adaptacyjnych, które przyczyniają się do ochrony ludzi, środków do życia, gospodarki i ekosystemów”. Nie zabrakło też słowa o GOZ-ie i racjonalnej gospodarce surowcowej oraz sprawiedliwości społecznej. Mianowice, w konkluzjach podkreśla się „potrzebę globalnego przejścia na neutralne dla klimatu, odporne, zrównoważone, o obiegu zamkniętym i zasobooszczędne gospodarki i społeczeństwa. Transformacja musi być sprawiedliwa, zapewniająca, że nikt nie zostanie pominięty”.

Jak czytamy w artykule McKinsey „Climate math: What a 1.5-degree pathway would take⁽²⁾” istotne jest sprzężenie między poszczególnymi sektorami. „Choć może się to wydawać intuicyjne, na początku warto podkreślić: każda część gospodarki musiałaby zostać zdekarbonizowana, aby osiągnąć ścieżkę 1,5 stopnia. Gdyby jakiekolwiek źródło emisji opóźniło działanie, inne musiałyby zrekompensować to poprzez dalsze redukcje gazów cieplarnianych, aby mieć szansę na spełnienie normy 1,5 stopnia”. Tymczasem, zapowiadane dotąd przez Strony wysiłki redukcyjne (ang. Nationally Determined Contributions, NDC's), które podsumowaliśmy w artykule pt. Analiza krajowych planów klimatycznych nie napawa optymizmem, zatrzymają nas na poziomie wzrostu średniej temperatury o 2,7 st. Celsjusza w 2100 r.

Zobacz też zbiór raportów z lat 2016-2020 na temat oddziaływania człowieka na planetę.

NDC's co 5 lat – jeden za wszystkich wszyscy za jednego

Przegląd i częstotliwość zgłaszania NDC's będzie jednym z przedmiotów negocjacji w Glasgow. Obecnie państwa, będące stroną konwencji, mogą zgłaszać je raz na 10 lub 5 lat, a każdy plan powinien być bardziej ambitny od poprzedniego. Pierwszy przegląd stopnia realizacji planów (jak dotąd) odbędzie się za dwa lata. Rada opowiada się za wspólnymi 5-letnimi ramami czasowymi dla wkładów wszystkich stron. Mają być realizowane przez UE od 2031 r. tylko w przypadku, gdy wszystkie strony będą do tego zobowiązane, i w sposób zgodny z europejskim prawem klimatycznym. - Podczas COP26 UE zwróci się do wszystkich stron Porozumienia paryskiego o przedstawienie ambitnych krajowych celów redukcji emisji, a do krajów rozwiniętych – o zwiększenie międzynarodowego finansowania działań klimatycznych – mówi cytowany w komunikacie prasowym Rady UE Andrej Vizjak, słoweński minister środowiska i planowania przestrzennego. I rzeczywiście, w konkluzjach mowa o determinacji UE w:

„ - Domknięciu wyczerpujących przepisów art. 6 Porozumienia paryskiego, które umożliwią (…) dobrowolne działania na rynku emisji dwutlenku węgla, zgodne z niezbędnymi zwiększonymi ambicjami globalnymi oraz osiągnięcie neutralności klimatycznej i uniknięcie podwójnego liczenia i blokady na wysokim poziomie ścieżki emisji” oraz „eliminują ryzyko, takie jak nietrwałość działań i wyciek [emisji – przyp. red.]”. Rada odwołuje się tu m.in. do mechanizmu CORSIA (więcej w artykule) i odejścia od mechanizmów z Protokołu z Kioto.

- W kwestiach finansowych (szczegóły przedstawiają oddzielny dokument Rady ds. gospodarczych i finansowych, tj. ECOFIN, o finansowaniu działań klimatycznych⁽³⁾). Rada podkreśla, że „UE i jej państwa członkowskie są największymi na świecie fundatorami finansowania działań klimatycznych, i ponownie potwierdza ich wolę zmobilizowania większej ilości międzynarodowych środków finansowych w tej dziedzinie. Inne kraje rozwinięte zachęca się do zwiększenia wkładów w ramach wspólnego celu krajów rozwiniętych, którym jest dalsze uruchamianie – do 2025 r. – 100 mld USD rocznie”. Te sprawy będą szczególnie ważne w Glasgow dla państw rozwijających się.

„Polski” mandat i kluczowe kwestie na Glasgow

Konkluzje są mandatem dla negocjatorów, którzy reprezentować będą w Glasgow całą Unię Europejską. Jest to więc także stanowisko Polski. Eksperci i ekspertki w prywatnych rozmowach wskazują, że od strony technicznej na szczycie musi zapaść seria decyzji o zasadach wdrażania Porozumienia paryskiego, których nie objął Katowice rulebook, m.in. w kwestii raportowania i rynków handlu emisjami. Dalej, kluczowe będą decyzje o celach na 2030 r., jak się wpisują w strategie długoterminowe i w jaki sposób pozyskać środki na zielony fundusz klimatyczny (obiecane 100 mld dolarów rocznie). Gorącą kwestią będzie też ustalenie zasad tzw. global stocktake, czyli swoistego "sprawdzam", które pierwszy raz odbędzie się w 2023 r. i zweryfikuje, na ile deklaracje stron przełożyły się na konkretne działania.

O burzliwych negocjacjach europejskiego prawa klimatycznego pisaliśmy w artykule: UE ma nowy cel klimatyczny na 2030 rok

O pakiecie Fit for 55 w dossier: W najbliższych miesiącach trudne negocjacje w Brukseli nad pakietem klimatycznym „Fit for 55"

Relację red. Dominiki Adamskiej i red. Joanny Spiller z finału COP24 można znaleźć tutaj: Katowice dołączają do legendarnych miast polityki klimatycznej. Czy na to zasłużyły?

A już wkrótce, nowa odsłona naszej zakładki #COP.

Marta Wierzbowska-Kujda
Redaktor naczelna, sozolog