Cyrkularne modele biznesowe – strategia przyszłości

dr inż. Agnieszka Sznyk
Prezes INNOWO, Instytutu Innowacji i Odpowiedzialnego Rozwoju © INNOWO

Jak stworzyć cyrkularny model biznesowy?

Agnieszka Sznyk: Gospodarka cyrkularna określa, w jaki sposób podchodzimy do planowania naszego biznesu. Celem jest, abyśmy zamykali obiegi i wytwarzali jak najmniej zbędnych odpadów. Jednak to nie tylko gospodarka odpadami, tylko zarządzanie produkcją czy usługą od samego początku: pierwszego etapu produkcji, przewidując, co stanie się na końcu życia z naszym produktem. Zastanawiamy się, co zrobić, aby można było jak najdłużej utrzymać jego wartość.

Zazwyczaj budujemy wartość produktów poprzez dodawanie do nich określonych materiałów czy elementów, jednak po pewnym czasie ta wartość produktów zaczyna spadać. Celem modelu cyrkularnego jest to, aby jak najdłużej zachować tę wartość, np. poprzez naprawę czy wykorzystanie długotrwałych materiałów w produkcji.

Każda branża ma swoją specyfikę, wymagającą dostosowania działań do produktów lub usług oferowanych przez biznes, a to generuje różne cyrkularne modele biznesowe. Inspiracje i przykłady takich modeli można czerpać z dobrych praktyk przekazywanych przez ekspertów lub firmy, które już wprowadziły cyrkularne modele biznesowe i chcą podzielić się swoim doświadczeniem. Przykładem takich inicjatyw jest niedawno zakończony CircularWeek. To organizowana przez INNOWO⁽¹⁾ międzynarodowa seria wydarzeń i inicjatyw poświęconych tematyce gospodarki cyrkularnej i zrównoważonego rozwoju, które mają miejsce w całej Europie. Podczas Circular Week promujemy ideę gospodarki obiegu zamkniętego, wspieramy zrównoważone modele biznesowei nawiązujemy współpracę pomiędzy interesariuszami. Kolejna edycja Circular Week odbędzie się w przyszłym roku, a tymczasem zapraszamy biznes do dołączenia do platformy Polish Circular Hotspot, gdzie wspieramy firmy we wdrażaniu cyrkularnych modeli biznesowych.

Jakie są korzyści z wprowadzenia cyrkularnego modelu biznesowego?

ASz: Tak jak cała strategia gospodarki obiegu zamkniętego, tak też cyrkularny model biznesowy ma nam się po prostu opłacać. Nadal chcemy utrzymać poziom zysków, ale równocześnie mądrzej planować proces produkcji czy wdrażanie usług.

Przewaga biznesowa w modelu o obiegu zamkniętym polega na tym, że firmy wykorzystują ideę gospodarki o obiegu zamkniętym do tworzenia wartości. Oprócz efektywnego gospodarowania zasobami przedsiębiorstwa mogą również tworzyć produkty o znaczeniu ekonomicznym, a nie odpady. Mogą tworzyć zasoby dla innych graczy na rynku lub projektować zamknięty obieg przepływu zasobów dla ich własnej działalności.

Gospodarka o obiegu zamkniętym to długofalowa i przyszłościowa strategia biznesowa. Przede wszystkim firmom, które przyjmują model gospodarki o obiegu zamkniętym, łatwiej będzie przestrzegać przepisów dotyczących gospodarowania odpadami. Ponadto zyskują przewagę konkurencyjną i zwiększają lojalność klientów wobec marki. Często jest to wynik ekologicznego wizerunku marki i zwiększonego wsparcia posprzedażowego. W dłuższej perspektywie gospodarka o obiegu zamkniętym pomaga również zwiększać skalę, wprowadzać innowacje i usprawniać produkcję w kierunku zero waste.

Czytaj: Recykling: na „GOZowym” podium – z trzecią lokatą

Jakie są przykłady cyrkularnych modeli biznesowych?

ASz: Wyróżniamy kilka kategorii cyrkularnych modeli biznesowych, np. mogą być oparte na projektowaniu produktów z ekologicznych materiałów, wirtualizacji, współdzieleniu, naprawianiu czy odpowiedniej logistyce odbioru i zwrotów towarów.

Jednym z przykładów jest firma Philips, która wprowadziła nieawaryjne żarówki o bardzo długim okresie żywotności. Klienci nie muszą ich wymieniać, ale uiszczają abonamentową opłatę za serwis. W tym przypadku w interesie producenta jest produkcja jak najtrwalszych urządzeń. Taki model biznesowy jest zgodny z zasadą rozszerzonej odpowiedzialności producenta. Odpowiedzialność producenta za produkt zostaje przedłużona do końca życia cyklu produktu.

Innym przykładem jest firma Mitsubishi, która produkuje windy nie jako produkt, tylko jako usługę. Klienci płacą za liczbę przejazdów.

Przykładami z branży budowlanej są cegły z biomasy lub materiałów organicznych oraz wykorzystywanie szalunku do ocieplenia budynku. Aktualnie są nam dobrze znane przykłady wirtualizacji produktów, czyli przechodzenie do rozwiązań cyfrowych w modelach biznesowych, np. aplikacje do słuchania muzyki, do oglądania filmów czy czytania książek.

Rzeczywistość cyrkularnych modeli biznesowych wcale nie musi być nudna. To tylko kwestia odpowiedniego nastawienia, pomysłowości i doboru materiałów czy istniejących technologii.

Co się dzieje, gdy model biznesowy nie jest cyrkularny?

ASz: Wadą ekologiczną modelu liniowego (przeciwieństwa modelu cyrkularnego) jest to, że produkcja dóbr odbywa się kosztem produktywności naszych ekosystemów. Nadmierna presja na te ekosystemy zagraża zapewnieniu podstawowych usług ekosystemowych, takich jak oczyszczanie wody, powietrza i gleby.

Oprócz szkód wyrządzonych przez gospodarkę liniową w dostarczaniu usług ekosystemowych, ten model zagraża również dostawom materiałów. Jest to spowodowane wahaniami cen surowców, niedoborem surowców, geopolityczną zależnością od różnych surowców oraz rosnącym popytem. Te problemy są rozwiązywane w modelu cyrkularnym.

Podejście ściśle liniowe nie daje również możliwości odsprzedaży klientom, a nawet ponownego wykorzystania odpadów generowanych przez firmę. Ciągłe przyciąganie nowych klientów może być bardzo czasochłonne.

Z jakimi kosztami wiąże się wprowadzenie cyrkularnego modelu biznesowego?

ASz: Na to pytanie nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Każda zmiana modelu biznesowego niesie ze sobą koszty, jednak ważniejsze jest pytanie, jak szybko te koszty się zwrócą. Przy planowaniu cyrkularnego modelu biznesowego kluczowe jest wyselekcjonowanie najlepiej pasującego rozwiązania biznesowego, zaprojektowanie oraz program pilotażowy. Jednak najważniejsze to zacząć od mierzenia strat generowanych przez marnotrawstwo w procesie produkcji czy usługach. Po takim monitoringu strat i analizie wyników, szybko roztacza się wizja szans na ich zmniejszenie i można działać na podstawie tych danych. Skala zysków zaczyna być mierzalna i motywuje do podjęcia działań oraz zainwestowania środków w celu wprowadzenia cyrkularnego modelu biznesowego.

Artykuł powstał we współpracy z INNOWO.