Program azotanowy. Pojawiły się nowe stawki kar

© Ingo Bartussek

6 października br. w Dzienniku Urzędowym RP pojawiło się obwieszczenie Ministra Infrastruktury (treść obwieszczenia tutaj), w którym wyszczególniono nowe wysokości opłat, jakie będą musieli ponieść rolnicy niestosujący się do zapisów “Programu działań mających na celu zmniejszenie zanieczyszczenia wód azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych oraz zapobieganie dalszemu zanieczyszczeniu”. Wspomniane zasady obowiązują od 2018 roku.

Stawki opłat za naruszanie zasad programu azotanowego

Wedle obwieszczenia, opłaty za niestosowanie się do przepisów ws. azotanów pochodzących ze źródeł rolniczych dotyczą czterech sytuacji. Za stosowanie nawozów niezgodnie z obowiązującymi przepisami zostanie nałożona na rolnika opłata w wysokości 2192,40 złotych. W momencie, gdy producent żywności w niepoprawny sposób przechowuje nawozy naturalne, będzie musiał liczyć się z zapłatą 3288,61 złotych. Za błędne prowadzenie dokumentacji realizacji tzw. programu azotanowego kara wyniesie 548,10 złotych. Taką samą kwotę uiścić będzie musiał rolnik, który w ogóle nie dysponuje planem nawożenia azotem⁽¹⁾.

Martwe strefy w Bałtyku

Azotany, które trafiają do wód powierzchniowych i organizmu człowieka wskutek nadmiernego stosowania nawozów azotowych, są poważnym zagrożeniem. Wysokie stężenie azotanów (po spożyciu są przekształcanych w szkodliwe azotyny) ma związek z późniejszym występowaniem nowotworów układu pokarmowego i sinicy u małych dzieci.

- Stężenie powyżej 50 mg/L powoduje, że woda już się nie nadaje do picia przez ludzi i zwierzęta - mówi Ewa Kłosińska, kierownik Działu Rolnictwa Ekologicznego i Ochrony Środowiska w Łódzkim Ośrodku Doradztwa Rolniczego w Bratoszewicach.

Jak wyjaśnia nasza ekspertka, stosowanie nawożenia azotem i fosforem w nadmiernych dawkach i w niedopuszczalnych terminach może doprowadzić do eutrofizacji, namnażania się bakterii beztlenowych i niszczenia bioróżnorodności.

- Woda spływa do rowów i rzek, a dalej do Morza Bałtyckiego. To powoduje, że morze jest bardzo zanieczyszczone - przyznaje Ewa Kłosińska. - Wskutek eutrofizacji i zakwitania wód zmniejsza się ilość tlenu, organizmy wodne obumierają. Brak tlenu powoduje dalszy rozkład przez bakterie beztlenowe produkujące jednocześnie szkodliwy siarkowodór. W ten sposób tworzą się pustynie tlenowe, w których zamiera wszelkie życie. Na przestrzeni ostatnich stu lat problem ten stał się szczególnie zauważalny na przykładzie Morza Bałtyckiego. Powierzchnia martwych stref w Bałtyku wzrosła 10-krotnie w ciągu ostatnich 115 lat i zajmuje około 14 proc. powierzchni morza - wyjaśnia.

Wkrótce fosfor na agendzie

Czy społeczeństwo ma świadomość katastrofalnego wpływu przenawożenia gleb na kondycję środowiska naturalnego?

- Myślę, że świadomość jest. Od momentu wprowadzenia tzw. programu azotanowy prowadzimy szereg szkoleń co roku. W tym momencie program azotanowy jest rozszerzony na teren całego kraju - dodaje Ewa Kłosińska.

By zmniejszyć negatywny wpływ nadużywania azotanów w rolnictwie, Komisja Europejska zdecydowała się na zobowiązanie państw członkowskich do przyjęcia tzw. dyrektywy azotanowej⁽²⁾. Zakłada ona, że każdy kraj ma wyznaczyć obszary wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu i określić program działań obowiązujący rolników. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 lutego 2020 r. w sprawie przyjęcia „Programu działań mających na celu zmniejszenie zanieczyszczenia wód azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych oraz zapobieganie dalszemu zanieczyszczeniu” dostępne jest tutaj.

Ewa Kłosińska dodaje, że choć ograniczenia dotyczą obecnie azotu, to mówi się również o tym, by w przyszłości wprowadzić podobne przepisy w związku z fosforem.

Magdalena Więckowska
Dziennikarz