© Teraz Środowisko
System kaucyjny z powodzeniem funkcjonuje już w 10 krajach Europy, obejmując swoim zasięgiem blisko 133 mln Europejczyków. W Polsce temat ten wciąż stanowi jedynie pole dyskusji, a nie realnych działań… (choć – jak zapowiada Ministerstwo Klimatu i Środowiska - wkrótce ma się to zmienić). Tymczasem praktyka państw, w których wprowadzono kaucje, pokazuje, że osiągnięcie wysokich poziomów zbiórki opakowań po napojach, i co ważne, uznanie konsumentów - jest w zasięgu ręki. Przykład? Litewski system kaucyjny.
5 lat i 2,76 mld zwróconych opakowań po napojach
Funkcjonujący na Litwie system kaucyjny należy do jednego z najmłodszych w Europie, wdrożony został bowiem dopiero w 2016 r. (20 lat później niż w Finlandii czy 13 lat po Niemczech). Litwini jednak już dziś są w czołówce krajów o najwyższym wskaźniku recyklingu opakowań po napojach. – W ciągu pięciu lat od wprowadzenia systemu zebraliśmy 2,76 mld opakowań po napojach o łącznej masie 110 tys. ton – mówił podczas wizyty studyjnej Gintaras Varnas, dyrektor generalny organizacji będącej operatorem litewskiego systemu kaucyjnego (lt. Užstato Sistemos Administratorius, USAD). - Cele na 2029 r., jakie wyznaczone zostały w dyrektywie 2019/904, już zostały przez nas osiągnięte, a nawet przekroczone. Obecnie średni roczny wolumen zwrotu opakowań po napojach wynosi około 670 mln sztuk, czyli około 92 proc. Kraje, w których wprowadzono systemy kaucyjne, nie mają problemów z osiągnięciem unijnych celów. Niestety państwa, w których odwleka się tego typu działania, będą musiały zmierzyć się z problemami – wskazywał.
Co ciekawe, sukces systemu widoczny był już w po pierwszym roku funkcjonowania. USAD w pierwszym okresie sprawozdawczym osiągnąć miał – zgodne z obowiązującym na Litwie prawodawstwem – 55 proc. poziom zwrotu. Tymczasem poziom, jaki udało się osiągnąć, oscylował wokół 74 proc. W kolejnym roku wartośc tego wskaźnika wyniosła już 92 proc.
Więcej na temat litewskiego systemu kaucyjnego w artykule pt. Wielki sukces systemu kaucyjnego na Litwie.
Klucz do sukcesu?
Kluczem do sukcesu zdaniem Varnasa było zaangażowanie zarówno ze strony przedstawicieli biznesu, jak i wola polityczna. – Strona rządowa chciała wdrożyć system wcześniej, około 2010 r., ale producenci byli sceptyczni wobec propozycji rządu – opowiadał. Choć początkowo producenci nie byli przychylni idei wprowadzenia obligatoryjnej kaucji na napoje, to z czasem zrozumieli konieczność większej dbałości o środowisko, zmniejszenia ilości porzucanych odpadów i zwiększania poziomów zbiórki. Najlepszym sposobem prowadzącym do osiągnięcia tych celów okazał się system kaucyjny na opakowania. - Ustawa pojawiła się w maju 2014 r., system wprowadzono natomiast w lutym 2016 r. Mieliśmy zatem półtora roku na organizację – tłumaczył Varnas.
Europejczycy popierają system kaucyjny
Zdaniem dyrektora USAD, uznanie konsumentów wobec wprowadzonego systemu kaucyjnego w państwach UE powinno stanowić podpowiedź dla rządów państw, które jeszcze nie zdecydowały się na ten krok. Z przeprowadzanych każdego roku na Litwie badań ankietowych wynika, że 97 proc. konsumentów uznaje wprowadzenie systemu za działanie konieczne z punktu widzenia gospodarki odpadami. Wyniki ankiet wskazują ponadto, że 95 proc. konsumentów jest zadowolonych z funkcjonowania systemu kaucji, a 92 proc. z nich zaobserwowała wyraźną poprawę w kwestii zaśmiecenia terenów publicznych takich jak parki czy lasy. Litewscy konsumenci przyznają ponadto, że wprowadzenie kaucji za opakowania skłoniło ich do bardziej odpowiedzialnego postępowania z odpadami.
To istotne spostrzeżenie, zwłaszcza biorąc pod uwagę wyniki badan ankietowych przeprowadzanych wśród polskich konsumentów. Badania wskazują, że niemal 90 proc. Polaków chciałoby wprowadzenia w kraju obowiązkowego systemu kaucyjnego na opakowania jedno i wielorazowe po napojach, a ponad 60 proc. badanych uważa, że system kaucyjny można rozszerzyć na inne opakowania na żywność – więcej na ten temat tutaj.
Kiedy system kaucyjny w Polsce? MKiŚ twierdzi, że już wkrótce…
W połowie września br. główne założenia planowanego w Polsce systemu wpisane zostały do wykazu prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów (numer z wykazu: UC98). Więcej na ten temat pisaliśmy w artykule pt. Jaki system kaucyjny proponuje MKiŚ? Projekt ustawy w wykazie prac legislacyjnych. Tymczasem, jak w połowie miesiąca informowało Ministerstwo Klimatu i Środowiska, prace nad wdrożeniem systemu kaucyjnego w Polsce znajdują się już na ostatnim etapie, dzięki czemu „prawdopodobnie jeszcze w październiku projekt zostanie przekazany do konsultacji publicznych”.
Jak zapowiada wiceminister klimatu i środowiska Jacek Ozdoba, mimo długiego vacatio legis, system ma być wdrażany już w 2022 r.
Czytaj też: System kaucyjny w Polsce: ile będzie kosztowało przekucie idei w praktykę?
Joanna SpillerDziennikarz, inżynier środowiska
