Przyszłość rolnictwa pod znakiem zapytania? Pilnie potrzebna redukcja emisji GHG w sektorze

Krowa na górskim pastwisku
© Krystian

Najnowsze dane Organizacji ds. Wyżywienia i Rolnictwa (ang. Food and Agriculture Organization - FAO) na temat emisji gazów cieplarnianych (ang. greenhouse gases - GHG) z sektora rolnictwa⁽¹⁾ pochodzą z 2019 r. W ujęciu globalnym w ciągu roku produkcja żywności odpowiada za emisję 7,2 Gt CO₂eq⁽²⁾, zmiany w użytkowaniu gruntów (osuszanie mokradeł i wylesianie) - 3,5 Gt CO₂eq, a produkcja nawozów, przetwórstwo żywności, pakowanie, transport, handel detaliczny, konsumpcja w gospodarstwach domowych i utylizacja odpadów spożywczych - 5,8 Gt CO₂eq. Do wymienionych działań światowy sektor rolny wykorzystuje rocznie 75 proc. globalnych zasobów słodkiej wody⁽³⁾.

Informacje dotyczące emisji GHG z polskiego sektora rolnictwa można znaleźć m.in. w zeszłorocznym raporcie WWF “Zeroemisyjna Polska 2050⁽⁴⁾”. Produkcja żywności odpowiada za 8 proc. wszystkich emisji gazów cieplarnianych w Polsce - wynosi ok. 32 mln ton CO₂eq rocznie. W Polsce grunty rolne zajmują ok. 62 proc. powierzchni kraju - z tego ok. 71 proc. to grunty orne (13,6 mln ha), trwałe użytki zielone (łąki i pastwiska trwałe) - ok. 20 proc., pozostałe - sady, grunty pod stawami i rowami, nieużytki i grunty zabudowane⁽⁵⁾.

Ostatnie lata dobitnie pokazują, że rolnictwo na co dzień mierzy się z rosnącą liczbą wyzwań, wśród których są m.in. gwałtowne zjawiska pogodowe, susze, a także degradacja naturalnych zasobów środowiska. Na horyzoncie majaczy tymczasem widmo katastrofy klimatycznej, której nie da się zatrzymać bez partycypacji sektora rolniczego. Dążenie do neutralności klimatycznej jest tutaj nie lada wyzwaniem - znacząca część emisji w rolnictwie ma bowiem charakter procesowy, tzn. jest nieunikniona podczas hodowli zwierząt, nawożenia czy uprawy gleby.

Czytaj też: Jeśli nie powstrzymamy zmian klimatu, będziemy musieli przejść na przymusową dietę

Perspektywa na przyszłość. Rekomendacje

- Rolnictwo polskie i europejskie w niedalekiej przyszłości sprostać będzie musiało globalnym wyzwaniom: rosnącemu popytowi na żywność, spowodowanemu zwiększającą się liczebnością populacji ludzkiej oraz coraz bardziej dotkliwym skutkom zmiany klimatu i degradacji środowiska - twierdzi prof. Zbigniew Karaczun ze Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie w raporcie “Zeroemisyjna Polska 2050”. - W naszym kraju podstawowym wyzwaniem będzie przeciwdziałanie deficytowi wody. Jeśli w ramach przeciwdziałania skutkom suszy rozwijana będzie retencja naturalna (w tym odtwarzanie i ochrona gleb organicznych, torfowisk i mokradeł), to może to nie tylko wzmocnić odporność polskiego rolnictwa na skutki zmiany klimatu, ale także zwiększyć pochłanianie węgla, a wskutek tego – wspierać osiąganie neutralności klimatycznej - twierdzi.

Prof. Zbigniew Karaczun zaznacza, że przekroczenie progu wzrostu globalnej temperatury o 1,5-2 st. C może oznaczać, że utrzymanie rolnictwa w UE, nawet w krajach północnych, stanie się niemożliwe⁽⁶⁾. By osiągnąć neutralność klimatyczną, do 2050 r. w skali światowej niezbędne jest wprowadzenie szeregu zmian takich jak: ograniczenie marnowania żywności i zmniejszenie spożycia produktów pochodzenia zwierzęcego⁽⁷⁾, wprowadzenie uprawy bezorkowej⁽⁸⁾, większej racjonalizacji nawożenia, a także zaprzestanie osuszania mokradeł. Niezbędny jest rozwój produkcji biogazu z nastawieniem na odzysk metanu z obór, przykrywanie miejsc przechowywania nawozów naturalnych, uprawa pól z pozostawianiem resztek pożniwnych i wykorzystanie nawozów naturalnych oraz wdrożenie upraw rolno-leśnych.

Nadzieje pokładane we Wspólnej Polityce Rolnej

Na poziomie unijnym kluczowym narzędziem służącym do zmniejszenia śladu węglowego w sektorze rolnym jest Wspólna Polityka Rolna (WPR), którą objęty jest nasz kraj od początku obecności w UE. Warto dodać, że Polska odpowiada za emisję 12-14 proc. gazów cieplarnianych w UE pochodzących z rolnictwa. W najnowszej WRP (która jest częścią Europejskiego Zielonego Ładu) kwestie środowiskowe - inaczej niż dotychczas - są w centrum planowanych działań w rolnictwie. Wspólnotowy cel jest ambitny: osiągnięcie neutralności netto do 2050 r. i redukcja gazów cieplarnianych o 55 proc. do 2030 r. Poprawa stanu środowiska naturalnego będzie miała też pozytywny wpływ na zdrowie ludzi - celem WPR jest bowiem ograniczenie stosowania pestycydów (o 50 proc. do 2030 r.), zmniejszenie ilości używanych nawozów (o 20 proc. do 2030 r.), zminimalizowanie sprzedaży i stosowania antybiotyków w hodowli zwierząt (o 50 proc. do 2030 r.). Choć lista zmian, które czekają rolnictwo jest długa, to - jak twierdzi prof. Karaczun - nie wszyscy naukowcy są przekonani, że WRP rzeczywiście pozwoli na zatrzymanie katastrofy klimatycznej.

Magdalena Więckowska
Dziennikarz