Energetyka, przemysł, rolnictwo, odpady. Co jest największym emitentem gazów cieplarnianych w Polsce i UE?

Emisje CO2
© Sashkin

Polska jest jednym z wielu państw świata dążącym do ograniczenia negatywnego skutku działalności człowieka na środowisko. Zobowiązania w kwestii redukowania emisji gazów cieplarnianych (ang. greenhouse gases - GHG) zostały podjęte m.in. poprzez ratyfikowanie Ramowej konwencji ONZ ws. zmian klimatu (ang. United Nations Framework Convention on Climate Change - UNFCCC) w 1994 r., Protokołu z Kioto w 2002 r. i Porozumienia paryskiego z 2015 r. W jaki sposób rozkłada się sektorowa odpowiedzialność za ilość emitowanych GHG nad Wisłą?

Krajowy Raport Inwentaryzacyjny⁽¹⁾ wydany w 2021 r. przez Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami (KOBiZE) opiera się na pięciu głównych źródłach emisji gazów cieplarnianych w Polsce: sektorze energetycznym, przemyśle, rolnictwie, odpadach⁽²⁾, a także użytkowaniu gruntów, zmianach ich użytkowania i leśnictwie (LULUCF⁽³⁾). Dane opisują zmiany w latach 1988⁽⁴⁾-2019 - warto przy tym zauważyć, że na przestrzeni tego czasu odnotowano spadek emisji GHG we wszystkich wymienionych kategoriach. Największa redukcja emisji GHG zauważalna jest w sektorze rolnym (o 34,8 proc.) i odpadowym (o 45,1 proc.).

Wedle najnowszych danych KOBiZE największy wpływ na ilość emisji GHG w Polsce ma energetyka (odpowiada za 82,4 proc. emisji GHG). Za nią daleko w tyle jest rolnictwo (8,4 proc.) i procesy przemysłowe (6,2 proc.). Ranking zamykają odpady, mające udział w całościowej produkcji GHG rzędu 3,1 proc. W obrębie samej energetyki duże znaczenie dla produkcji GHG mają procesy spalania paliw (76,8 proc.) w przemyśle energetycznym, wytwórczym, budownictwie i transporcie.

Raport KOBiZE wskazuje, że całkowita emisja GHG w Polsce w 2019 r. wyniosła 390,74 mln ton CO₂eq⁽⁵⁾ (wyłączając emisję i pochłanianie gazów cieplarnianych z kategorii LULUCF). Jest to tym samym wartość o 32,6 proc. mniejsza w porównaniu do emisji GHG w 1988 r.

Perspektywa europejska

W 2021 r. został wydany raport inwentaryzacyjny dot. emisji gazów cieplarnianych w Unii Europejskiej w latach 1990-2019 (ang. Annual European Union greenhouse gas inventory 1990–2019 and inventory report 2021⁽⁶⁾) sporządzony przez Komisję Europejską i Europejską Agencję Środowiska (ang. European Environment Agency - EEA). Na jego podstawie wiadomo, że od 1990 do 2019 r. całkowite emisje GHG (wyłączając sektor LULUCF i lotnictwo międzynarodowe) zmniejszyły się o 1602 Mt CO₂eq (tj. o 28,3 proc.), wynosząc 4067 Mt CO₂eq. W latach 1990-2019 w krajach Wspólnoty Europejskiej emisje GHG zredukowano w prawie wszystkich sektorach poza transportem, chłodnictwem i klimatyzacją.

W latach 1990-2019 głównym źródłem emisji GHG w UE był sektor energetyczny (m.in. spalanie i emisje lotne z paliw) - łącznie 77 proc. (wyłączając LULUCF). Drugim największym emitentem był sektor rolnictwa (11 proc.), a trzecim - przemysł (9 proc.). Biorąc pod uwagę poszczególne państwa UE, najwięcej GHG w 2019 r. wyemitowały Niemcy (ok. 20 proc.), Wielka Brytania (11 proc.), Francja (11 proc.), Włochy (10 proc.), Polska (10 proc.) i Hiszpania (8 proc.).

Zadania na (post)covidową rzeczywistość

Czy wymienione dane dają nadzieję na to, że dotychczasowe tempo ograniczania emisji GHG uchroni świat przed katastrofą klimatyczną?

- Aby ograniczyć ocieplenie do 1,5 st. C, rocznie powinniśmy redukować emisje w tempie niemal takim, jak w trakcie spowolnienia gospodarczego wywołanego pandemią COVID-19 - twierdzi Paweł Czyżak, szef działu klimatu i energii Fundacji Instrat. - Jeśli chcemy więc uniknąć zamykania fabryk czy ograniczeń w dostępie do transportu, musimy szybko przestawić się na odnawialne źródła energii.

Dr Andrzej Kassenberg z Instytutu na rzecz Ekorozwoju uważa, że gospodarki europejskie nie ulegają na tyle dużym zmianom, by gwarantowało to osiągnięcie neutralności klimatycznej w pierwszej połowie XXI w. - Po spadku emisji w wyniku ograniczeń covidowych wracamy do starych nawyków. W 2021 r. emisja dwutlenku węgla ze spalania paliw kopalnych będzie na poziomie z 2019 r. - mówi dr Kassenberg. - Prawdziwym testem odpowiedzialności za nas, nasze dzieci czy wnuczęta jest redukcja emisji tu i teraz, zaprzestanie korzystania jak najszybciej, tj. w latach trzydziestych, z paliw kopalnych, wzmocnienie różnorodności biologicznej, a przede wszystkim budowanie gospodarki umiaru a nie konsumeryzmu.

Magdalena Więckowska
Dziennikarz