Unijna dyrektywa w sprawie ograniczenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko (zwana również dyrektywą SUP - ang. single use plastics) weszła w życie w lipcu 2019 r. Dwa lata później minął czas transpozycji jej zapisów do systemów prawnych w państwach członkowskich.
W Polsce transpozycja dyrektywy SUP nie została jeszcze sfinalizowana. 30 grudnia 2021 r. na stronie Rządowego Centrum Legislacji opublikowano kolejny projekt ustawy o zmianie ustawy o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej oraz niektórych innych ustaw(1) z 6 grudnia 2021 r.
Przypomnijmy: poprzedni projekt omawianej ustawy został przedstawiony 1 kwietnia 2021 r., a podczas konsultacji społecznych zgłoszono do niego ok. 700 uwag. Wśród podmiotów opiniujących projekt ustawy była m.in. Polska Federacja Producentów Żywności Związek Pracodawców.
Choć w kolejnym projekcie ustawy wdrażającej dyrektywę SUP uwzględniono wiele uwag, to PFPŻ ZP wskazała, że naniesienia kolejnych poprawek wymaga zarówno grudniowy projekt ustawy, jak i projekt rozporządzenia wykonawczego określającego stawki za zbieranie odpadów z produktów jednorazowego użytku z tworzywa sztucznego.
Uwagi wobec projektu ustawy wdrażającej dyrektywę SUP
PFPŻ ZP stwierdziła, że wysokość opłaty za koszty zbierania, transportu i przetwarzania odpadów została ustalona w sposób nieuwzględniający wymogów dyrektywy SUP. Problemem jest fakt, że projekt ustawy zakłada opłaty zryczałtowane i - jak wskazuje PFPŻ ZP - są one oparte na arbitralnej ocenie ustawodawcy, a nie na realnych kosztach ponoszonych przez przedsiębiorców. PFPŻ ZP zaapelowała tym samym o jednoznaczne i proporcjonalne ustalenie kosztów w taki sposób, by nie przekraczały one poziomu niezbędnych opłat dla realizacji celów dyrektywy SUP.
Skrytykowany został także proponowany termin wprowadzenia opłaty za pokrycie kosztów zbierania, transportu i przetwarzania odpadów - zdaniem PFPŻ ZP wprowadzenie obowiązku uiszczania ww. opłat już w 2022 r. (tj. 14 dni od ogłoszenia ustawy) będzie znacznym obciążeniem dla polskich przedsiębiorców.
- Tego typu publicznoprawne obciążenia nie powinny być w żadnym razie wprowadzane w toku roku kalendarzowego (tj. obrotowego dla większości firm), gdyż w takim przypadku koszty te nie są już uwzględniane w budżetach przedsiębiorców na dany rok - uzasadniła PFPŻ ZP.
PFPŻ ZP zaproponowała, by zapisy ustawy weszły w życie z początkiem 2023 r., czyli wtedy, kiedy planuje się wdrożenie rozporządzenia w sprawie stawek opłaty za zbieranie odpadów powstałych z produktów jednorazowego użytku z tworzywa sztucznego. W przeciwnym przypadku dojdzie do kolizji terminów wejścia przepisów w życie.
Za problem w projekcie ustawy uznawane jest również wyłączenie z zakazu stosowania plastikowych sztućców i opakowań z ekspandowanego polistyrenu na czas pandemii COVID-19 i na trzy miesiące po jej odwołaniu - wg opinii PFPŻ ZP jest to działanie niezgodne z art. 5 dyrektywy SUP. Unijne przepisy nie przewidują bowiem różnicowania terminu wprowadzenia zakazu stosowania jednorazowych produktów z tworzywa sztucznego; brak też wskazań, by na kwestie te miała mieć jakikolwiek wpływ pandemia koronawirusa.
W nowym projekcie ustawy określono, że jednorazowe produkty plastikowe wprowadzone do obrotu dzień przed wejściem ustawy w życie mogą być sprzedawane do wyczerpania zapasów. W tym świetle nie zaktualizowano Uzasadnienia do projektu ustawy - dzień, do którego należało wprowadzić tego typu produkt na rynek, określono na 3 lipca 2021 r.
Czytaj też: Dyrektywa SUP w Polsce - na poważnie, czy z przymrużeniem oka? Biznes czeka na ramy prawne
O co chodzi z dyrektywą SUP?
Jak można przeczytać w Uzasadnieniu do projektu ustawy o zmianie ustawy o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej oraz niektórych innych ustaw, produkty jednorazowe wykonane z plastiku stanowią 50 proc. wszystkich odpadów w środowisku morskim.
Unijna dyrektywa SUP ma na celu redukcję zanieczyszczenia środowiska naturalnego plastikiem o 70 proc. By osiągnąć ten cel, zapisy prawne wprowadziły zakaz korzystania z dziesięciu najpopularniejszych jednorazowych przedmiotów wykonanych z plastiku. Są wśród nich: talerze z tworzywa sztucznego, słomki, sztućce, patyczki kosmetyczne, kijki do balonów, a także styropianowe pojemniki na żywność i napoje. Innym ważnym postanowieniem dyrektywy jest osiągnięcie obowiązkowego poziomu 77 proc. selektywnej zbiórki butelek do 2025 r. i 90 proc. do 2029 r. Co więcej, do 2023 r. wprowadzone do obrotu butelki z tworzywa sztucznego będą miały być wykonane w 25 proc. z materiału z recyklingu, a do 2030 r. - w 30 proc. System Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta zobliguje producentów do płacenia za procesy oczyszczania środowiska z odpadów plastikowych.
Magdalena WięckowskaDziennikarz
Przypisy
1/ Projekt ustawy dostępny jest na stronie RCL pod linkiem:https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12345305/katalog/12777269#12777269