Fast fashion powinna szybko wyjść z mody. Opublikowano strategię tekstylną UE

© Andrii Zastrozhnov

Komisja Europejska opublikowała⁽¹⁾ Strategię UE na rzecz zrównoważonych tekstyliów o obiegu zamkniętym (ang. EU Strategy for Sustainable and Circular Textiles). Jak czytamy w dokumencie, sektor tekstylny czeka sporo zmian. - Do 2030 r. wyroby włókiennicze wprowadzane na rynek UE będą trwałe i nadające się do recyklingu, w znacznym stopniu wykonane z włókien pochodzących z recyklingu, wolne od substancji niebezpiecznych i produkowane z poszanowaniem praw społecznych i środowiska – czytamy w strategii.

Strategia stanowi jeden z elementów opublikowanego przez KE zestawu inicjatyw, które mają przyspieszyć przejście na gospodarkę o obiegu zamkniętym (GOZ) – więcej na ten temat w artykule pt. Rusza reforma w kwestii GOZ. Co obejmie nowy pakiet KE?

- To długo wyczekiwany przez branżę tekstylną dokument. Strategia zawiera szeroki katalog działań mających na celu dostosowanie ekosystemu tekstylnego do osiągnięcia zrównoważonej produkcji i konsumpcji, który będzie ponadto konkurencyjnym i nowoczesnym rynkiem, odpornym na kryzysy – komentuje Agnieszka Oleksyn-Wajda, radca prawny z doświadczeniem w zakresie zrównoważonego rozwoju i prawa ochrony środowiska, zawodowo związana m.in. z sektorem mody. Jak dodaje, Komisja Europejska podjęła się niezwykle trudnego zadania mającego na celu zreformowanie rynku tekstylnego w zgodności z zasadami gospodarki cyrkularnej oraz zrównoważonego rozwoju. - Celem Komisji jest takie zreformowanie unijnego sektora tekstylnego, aby w krótkim czasie stał się on globalnym pionierem transformacji łańcuchów wartości sektora na cyrkularne, innowacyjne, transparentne oraz przyjazne środowisku. Plan zmian przedstawiony w Strategii ma charakter holistycznej i głębokiej transformacji tego sektora - dodaje.

Dlaczego strategia w zakresie tekstyliów?

Komisja podaje, że sektor tekstylny i odzieżowy „ma duże znaczenie gospodarcze i może odgrywać istotną rolę w gospodarce cyrkulacyjnej”. - W latach 2000-2015 światowa produkcja tekstyliów wzrosła niemal dwukrotnie, a do 2030 r. spodziewany jest wzrost konsumpcji odzieży i obuwia o 63 proc. Równolegle z tą nieustanną ekspansją rośnie negatywny wpływ sektora na zasoby naturalne, zużycie wody i energii czy klimat. Potrzeba zajęcia się kwestią produkcji i konsumpcji tekstyliów jest obecnie pilniejsza niż kiedykolwiek wcześniej – wskazuje KE.

Szybka moda wyjdzie z mody

Wśród kluczowych działań wymienionych w strategii wskazuje się przede wszystkim wprowadzenie obowiązkowych wymogów dotyczących ekoprojektu. Na mocy rozporządzenia ws. ekoprojektu – pod warunkiem jego zatwierdzenia przez współprawodawców - KE opracuje „wiążące wymogi dotyczące ekoprojektu dla konkretnych produktów w celu poprawy właściwości użytkowych wyrobów włókienniczych pod względem trwałości, możliwości ponownego użycia, zdolności do recyklingu i obowiązkowej zawartości włókien pochodzących z recyklingu, zminimalizowania i śledzenia obecności substancji potencjalnie niebezpiecznych oraz ograniczenia negatywnego wpływu na klimat i środowisko”. - Obowiązkowe wymogi dotyczące projektowania zrównoważonych wyrobów włókienniczych wydłużą okres użytkowania odzieży i wraz z nowymi zasadami dotyczącymi rozszerzonej odpowiedzialności producenta na mocy dyrektywy ramowej w sprawie odpadów staną się kamieniem milowym w kierunku nowego paradygmatu atrakcyjnych alternatyw dla szybko zmieniających się trendów w modzie – czytamy w strategii.

Przepisy te dotyczyć mają ponadto problemu niezamierzonego uwalniania mikrodrobin plastiku. - Komisja planuje zająć się różnymi etapami cyklu życia, na których może dojść do uwalniania mikrodplastiku z włókien syntetycznych, w szczególności poprzez wiążące wymagania projektowe, a także w ramach planowanej inicjatywy KE dotyczącej mikroplastiku, która zostanie przedstawiona w drugiej połowie 2022 roku – wskazano.

ROP w sektorze mody

Strategia zwraca ponadto uwagę na kolejną bolączkę sektora - umyślne niszczenie niesprzedanych wyrobów. Aby zniechęcić do tego typu praktyk wprowadzony ma zostać „obowiązek przejrzystości, zgodnie z którym duże przedsiębiorstwa będą musiały publicznie ujawniać liczbę produktów, które wyrzucają i niszczą, w tym tekstyliów, oraz ich dalsze postępowanie w zakresie przygotowania do ponownego użycia, recyklingu, spalania lub składowania”. Jak jednak zwraca uwagę Europejskie Biuro Ochrony Środowiska (EEB), przedstawione plany wprowadzenia zakazu niszczenia tekstyliów są obiecujące, ale „nie ma pewności, że nowe przepisy nie będą zawierały luk prawnych”, które w dalszym ciągu umożliwiałyby tego typu praktyki.

Wśród rozwiań, które miałyby zachęcić producentów do projektowania zrównoważonych wyrobów, wymienia się obciążenie ich odpowiedzialnością za powstałe z tych wyrobów odpady. – KE zaproponuje zharmonizowane unijne zasady rozszerzonej odpowiedzialności producenta w odniesieniu do tekstyliów wraz z propozycją ekomodulacji opłat – czytamy. Działanie to stanowić ma część prac związanych z zaplanowaną na 2023 r. rewizją dyrektywy ramowej w sprawie odpadów.

Przepisy mają zobowiązać ponadto producentów do rzetelnego przedstawiania informacji na temat wyrobów tekstylnych sprzedawanych na rynku UE, w tym celu wprowadzony zostanie m.in. Cyfrowy Paszport Produktu (więcej na ten temat tutaj).

- Zaproponowana Strategia zaskoczyła wielowątkowością i holistycznym podejściem również organizacje branżowe, które brały udział w konsultacjach społecznych nad tym dokumentem. Niektórzy krytycy Strategii odnotowali brak wystarczającego, w ich opinii, zaadresowania praw pracowniczych oraz godnych płac w tym sektorze, a skupienie się przede wszystkim na kwestiach środowiskowych i gospodarki obiegu zamkniętego za nieproporcjonalne. Strategia, spójna z postulatami Europejskiego Zielonego Ładu, Planem Działania Dotyczącego Gospodarki Obiegu Zamkniętego oraz Strategią Przemysłową, jest zapowiedzią wielu działań, w tym legislacyjnych, które mają zostać podjęte w latach 2022-2024. Do trudnych zadań będzie należało zaproponowanie takich zmian, które należycie uwzględnią fakt, że sektor tekstylny składa się z dużych międzynarodowych korporacji oraz małych i średnich przedsiębiorstw, które stanowią większość w tym sektorze - wskazuje Agnieszka Oleksyn-Wajda.

Współpraca KE z sektorem

Aby osiągnąć wyznaczone cele KE włączy w prace przedstwicieli sektora. - W ramach ścieżki przejściowej Komisja będzie współpracować z zainteresowanymi stronami w celu zwiększenia skali zasobooszczędnych procesów produkcyjnych, ponownego użycia, naprawy i innych nowych modeli biznesowych o obiegu zamkniętym w sektorze tekstylnym – wskazuje KE. Jak dodano, „do końca 2022 r. proces ten powinien zaowocować uzgodnioną wizją i konkretnymi zobowiązaniami”.

Opinie na temat zaproponowanych działań zainteresowane strony mogą przekazywać do 15 maja 2022 r. za pośrednictwem ankiety internetowej⁽²⁾.

Joanna Spiller
Dziennikarz, inżynier środowiska