Cyrkularność to konieczność. Wykorzystanie tworzyw sztucznych w Europie pod lupą

Raport ReShaping Plastics

W kwietniu br. organizacja Plastics Europe opublikowała raport “ReShaping Plastics: Drogi dojścia do cyrkularnego i neutralnego klimatycznie systemu wykorzystania tworzyw sztucznych w Europie⁽¹⁾” przygotowany przez SYSTEMIQ ze wsparciem zespołu ekspertów reprezentujących instytucje unijne, organizacje pozarządowe, środowisko naukowe oraz przemysł. Zebranie i opracowanie danych zlecili europejscy producenci tworzyw sztucznych w odpowiedzi na nasilenie kryzysu klimatycznego i potrzebę podjęcia działań w kierunku stworzenia cyrkularnego systemu zarządzania plastikiem.

Tworzywa sztuczne w Europie

Jak wygląda obecna sytuacja systemu wykorzystania i oddziaływania tworzyw sztucznych w Europie? Na podstawie raportu „ReShaping Plastics” wiemy, że w 2020 r. Wyprodukowano 24,5 mln ton odpadów tworzyw sztucznych, z czego 14 proc. zostało odzyskanych w recyklingu. Warto przy tym dodać, że 50 proc. odpadów tworzyw sztucznych generowanych na Starym Kontynencie jest poddawane spalaniu z odzyskiem energii. Z kolei każdego roku emitowane jest 95 mln ton dwutlenku węgla – z tego ok. 30 proc. ma swoje źródło w spalaniu tworzyw. Co więcej, od 8 do 15 mln ton tego typu odpadów jest poza kontrolą, czego powodem jest niedoskonałość funkcjonujących baz danych.

Analiza zaowocowała kilkoma głównymi ustaleniami, które - jak utrzymują autorzy pracy - mogą ułatwić podmiotom z sektora publicznego i prywatnego stworzenie cyrkularnego systemu gospodarki odpadami.

Polityka europejska z każdym rokiem coraz bardziej koncentruje się na działaniach, które mają zatrzymać (lub spowolnić) postępujące zmiany klimatyczne. Oceniono, że przy wzmożonym wysiłku w tym obszarze do 2030 r. na terenie Unii Europejskiej może nastąpić zwiększenie ilości tworzyw sztucznych w obiegu zamkniętym z dotychczasowego poziomu 14 proc. do 33 proc.

Podkreślono jednocześnie, że wszelkiego rodzaju działania nie są podejmowane wystarczająco szybko, co może uniemożliwić spełnienie założeń m.in. Europejskiego Zielonego Ładu i Porozumienia paryskiego. Wskazano ponadto, że choć nie istnieje żaden niezawodny sposób, by ograniczyć produkcję odpadów i emisję gazów cieplarnianych do atmosfery, to obecnie najskuteczniejszą strategią wobec wspomnianych problemów jest podejście komplementarne, biorące pod uwagę zarówno zmiany na wcześniejszych (projektowanie, redukcja wykorzystania tworzyw sztucznych), jak i późniejszych etapach (recykling mechaniczny i chemiczny) łańcucha dostaw produktów. Autorzy podkreślili, że działania podejmowane w ciągu nadchodzących trzech do pięciu lat zdecydują, czy sektor tworzyw sztucznych w Europie zacznie funkcjonować w obiegu zamkniętym na tyle szybko, by umożliwić europejskiemu systemowi wykorzystania i oddziaływania tworzyw sztucznychosiągnięcie zerowej emisji netto do 2050 r.

Zastępowanie tworzyw sztucznych bez znaczenia dla emisyjności?

W raporcie oceniono: aby zmiany systemowe (zarówno krótko- jak i długoterminowe) miały szansę przebiegać szybciej, niezbędne są inwestycje w sektorze publicznym i prywatnym oraz dalszy rozwój innowacji i infrastruktury. Warto dodać, że zdaniem autorów raportu, zastępowanie tworzyw sztucznych innymi materiałami nie ma większego wpływu na możliwość osiągnięcia zerowej emisji netto.

W analizie nie pozostawiono miejsca na wątpliwości: cyrkularność to koło zamachowe w procesie redukcji emisji gazów cieplarnianych. Jak czytamy, w kierunku stworzenia systemu cyrkularnego należy uruchomić wszystkie dostępne działania w całym łańcuchu produkcji tworzyw sztucznych m.in. wykorzystanie recyklingu mechanicznego i chemicznego, wykorzystanie surowców alternatywnych, w tym surowców biopochodnych, a także projektowanie wyrobów z myślą o recyklingu i ponownym wykorzystaniu. Należy tu również uwzględnić dostęp do odpowiednich źródeł energii odnawialnej.

Według przedstawionego w raporcie scenariusza zmian systemu na neutralny emisyjne, europejski system tworzyw sztucznych powinien odejść od wykorzystania surowców kopalnych do celów produkcji na rzecz użycia niebieskiego i zielonego wodoru. W raporcie zalecono także przejście na ogrzewanie elektryczne i wychwytywanie emisji z etapu produkcji i etapu odpadowego.

Scenariusz zmian systemu na neutralny emisyjne może dać w latach 2020-2050 efekty w postaci redukcji ilości odpadów poddawanych spalaniu o 60 proc., tj. o 255 mln ton oraz uniknięciu emisji dwutlenku węgla o 1,6 mld ton. Patrz infografika

Magdalena Więckowska
Dziennikarz