KE proponuje uczynienie zrównoważonych produktów normą

© Robert Kneschke

Z końcem marca br. Komisja Europejska przyjęła wniosek⁽¹⁾ dotyczący rozporządzenia w sprawie ekoprojektu dla zrównoważonych produktów (ang. proposal for Ecodesign for Sustainable Products Regulation). Opublikowano wówczas także komunikat⁽²⁾ KE pt. Uczynić zrównoważone produkty normą (ang. Communication on making sustainable products the norm). Celem dokumentów – jak wskazuje KE - jest zmniejszenie negatywnego wpływu produktów na środowisko w całym cyklu ich życia.

- W skali globalnej połowa wszystkich emisji gazów cieplarnianych i 90% utraty bioróżnorodności jest powodowana przez wydobycie i przetwarzanie surowców pierwotnych, a wciąż dominujący w naszej gospodarce model liniowy "weź - zrób - pozbądź się" prowadzi do znacznego marnotrawstwa zasobów. Aby UE odniosła sukces w przejściu na zasobooszczędną, neutralną dla klimatu i wolną od zanieczyszczeń gospodarkę obiegową oraz zmniejszyła swoją zależność od energii i zasobów, pilnie potrzebujemy nowego podejścia do sposobu projektowania, wytwarzania i użytkowania produktów – wyjaśnia KE.

Działania te stanowią jeden z elementów opublikowanego przez KE zestawu inicjatyw, które mają przyspieszyć przejście na gospodarkę o obiegu zamkniętym (GOZ) – więcej na ten temat w artykule pt. Rusza reforma w kwestii GOZ. Co obejmie nowy pakiet KE?

Nowe wymogi dotyczące sposobu wytwarzania produktów

Proponowane przepisy rozporządzenia rozszerzyć maja zakres dyrektywy ws. ekoprojektu (zarówno pod względem produktów, jak i nowych rodzajów wymagań). – Rozporządzenie określi wymagania tam, gdzie istniejące przepisy nie uwzględniają lub uwzględniają w niewystarczającym stopniu aspekty zrównoważonego rozwoju. Zastosowanie będzie miała zatem zasada prawa lex specialis derogat legi generali (szczegółowe przepisy mają pierwszeństwo przed przepisami bardziej ogólnymi). Podejście to obejmuje dwie kategorie: prawodawstwo dotyczące konkretnych produktów oraz prawodawstwo odnoszące się do aspektów horyzontalnych – dodano.

W ramach rozporządzenia wprowadzone mają być nowe wymogi dotyczące zrównoważonej produkcji sprzedawanych na rynku UE towarów. Wymagania te, w zależności od kategorii produktów, obejmować będą m.in. trwałość produktu, możliwość ponownego użycia i naprawy, wykorzystanie energii lub zasobów pierwotnych, minimalną zawartość surowców wtórnych, wpływ produktów na środowisko w całym cyklu życia (w tym ich ślad węglowy), zapobieganie powstawaniu odpadów i ograniczanie ich ilości (w tym odpadów opakowaniowych).

Cyfrowy paszport produktu

Wprowadzone mają być ponadto nowe wymogi informacyjne w zakresie wpływu produktów na środowisko naturalne. Produkty objęte przepisami rozporządzenia posiadać będą tzw. cyfrowy paszport produktu. - Uporządkowanie informacji na temat produktów i przekazywanie ich za pomocą cyfrowych paszportów produktów pomoże przedsiębiorstwom w całym łańcuchu wartości uzyskać dostęp do informacji pomocnych w pracy nad poprawą efektywności środowiskowej, wydłużeniem okresu użytkowania produktów, zwiększeniem wydajności i wykorzystania surowców wtórnych, a tym samym zmniejszeniem zapotrzebowania na pierwotne zasoby naturalne – wskazano w komunikacie KE. Jak dodano, cyfrowe paszporty produktów ułatwić mają ponadto dokonywane bardziej świadomych wyborów przez konsumentów, a także zwiększyć przejrzystość dla organizacji działających w interesie publicznym oraz pomóc organom krajowym w egzekwowaniu przepisów prawa.

Czytaj też: Greenwashing na kontrolowanym? KE wzmocni pozycję konsumentów

Przepisy rozporządzenia umożliwić mają ustalanie zasad dla każdego towaru wprowadzanego na rynek, w tym dla półproduktów. - Wstępna ocena przeprowadzona przez Komisję stwierdziła, że kategorie produktów, takie jak tekstylia, meble, materace, opony, detergenty, farby, smary, a także żelazo, stal i aluminium mają duży wpływ na środowisko i potencjał poprawy, a zatem w pierwszej kolejności zostaną objęte przepisami rozporządzenia – wyjaśnia KE. Dodano, że w celu uwzględnienia specyfiki danych wyrobów, zasady ustalane będą „produkt po produkcie”, jeżeli jednak dana grupa produktów posiadać będzie wystarczającą liczbę elementów wspólnych, zasady te ustalane będą dla całych grup produktów.

Projekt cyfrowego paszportu produktów zrealizowany ma zostać w ramach programu Cyfrowa Europa, który rozpocznie się jeszcze w 2022 r.

Zapobieganie niszczeniu niesprzedanych produktów

Zaproponowane przepisy obejmują także wprowadzenie środków mających na celu zapobieganie niszczeniu niesprzedanych wyrobów. - W pierwszym etapie duże przedsiębiorstwa, które pozbywają się niesprzedanych produktów, będą musiały ujawnić ilość produktów, których pozbywają się w ciągu roku, podać powody ich zniszczenia się oraz informacje o ilości produktów przekazanych do ponownego użycia, recyklingu, odzysku energii i unieszkodliwienia, zgodnie z hierarchią postępowania z odpadami. W rozporządzeniu przewidziano również możliwość wprowadzenia całkowitego zakazu niszczenia niesprzedanych produktów, w zależności od kategorii produktów podlegających regulacji – czytamy w komunikacie KE.

Kiedy przepisy wejdą w życie?

Wniosek dotyczący rozporządzenia ws. ekoprojektu zapoczątkuje proces, podczas którego Parlament Europejski i Rada będą debatować nad propozycjami przedstawionymi przez Komisję. Oczekuje się, że prace zostaną sfinalizowane do końca 2023 r. lub na początku 2024 r.

Joanna Spiller
Dziennikarz, inżynier środowiska