zanieczyszczenia powietrza© Quality Stock Arts
Z początkiem kwietnia Europejska Agencja Środowiska (ang. European Environment Agency, EEA) opublikowała najnowszą ocenę jakości powietrza w Europie. Jak wskazano w ocenie, przekroczenia norm jakości powietrza są powszechne w całej Europie, znacznie przekraczając zalecenia Światowej Organizacji Zdrowia (WHO). - Analiza koncentruje się na zanieczyszczeniach najbardziej szkodliwych dla zdrowia ludzi, w tym pyłach zawieszonych (PM2,5, PM10), dwutlenku azotu (NO2), ozonie (O3) oraz benzo[a]pirenie i ocenia stężenia zgodnie z normami jakości powietrza UE oraz wytycznymi WHO – wskazuje EEA.
Ocena opiera się na danych z ponad 4,5 tys. stacji monitorujących zlokalizowanych w 37 krajach. Wykorzystano w niej dane za 2020 r. oraz wstępne dane za 2021 r.
96% miejskiej populacji Europy narażone jest na wysokie stężenia zanieczyszczeń powietrza
Jak wskazuje EEA, w 2020 r. większość mieszkańców europejskich miast narażonych było na szkodliwe dla zdrowia stężenia kluczowych zanieczyszczeń powietrza. 96% mieszkańców europejskich miast narażonych było na stężenia drobnych pyłów zawieszonych (PM2,5) w ilościach przekraczających wytyczne określone przez WHO. Normy określone w przepisach UE (które są znacznie bardziej libaralne niż zalecenia WHO), przekroczone zostały dla mniej niż 1% populacji.
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) podniosła poprzeczkę w kwestii poprawy jakości powietrza. Po 15 latach od ostatniej aktualizacji globalnych wytycznych dotyczących jakości powietrza, WHO opublikowało nowe, bardziej restrykcyjne normy. Więcej w artykule pt. WHO rekomenduje bardziej restrykcyjne normy jakości powietrza.
Pyły zawieszone i benzo[a]piren
Najwyższe stężenia PM2,5 i PM10 zaobserwowano w północnych Włoszech i niektórych krajach Europy Wschodniej (w tym m.in. w Polsce). Stężenia PM2,5 przekraczające roczną wartość dopuszczalną w UE zarejestrowano w 2% stacji monitorujących, z których 69% znajdowało się w miastach, a 21% na przedmieściach. Stężenia PM10 przekraczające wartości dopuszczalne przez UE, odnotowano natomiast w 16% stacji monitorujących, z których 84% znajdowało się na terenach miejskich, a 11% na obszarach podmiejskich. Przyczyną tego stanu rzeczy jest „powszechne wykorzystanie paliw stałych do ogrzewania gospodarstw domowych oraz w niektórych zakładach przemysłowych” – wyjaśnia EEA i jak dodaje, w przypadku PM10 głównym źródłem emisji, prócz stosowania paliw stałych, jest także przestarzała flota pojazdów poruszających się po europejskich miastach. 
Stacje monitorujące zlokalizowane na terenie Europy Środkowo-Wschodniej i Włoch odnotowały ponadto najwyższe stężenia rakotwórczego benzo[a]pirenu. Zalecane przez UE stężenie tej substancji to 1 ng/m3, poziom zalecany przez WHO wynosi natomiast 0,12 ng/m3. Stężenia benzo[a]pirenu powyżej 1,0 ng/m3 zarejestrowano na 27% stacjach monitoringu - większość to stacje miejskie (79%) lub podmiejskie (15%).
Przekroczenia dopuszczalnych norm w tym zakresie szczególnie widoczne są w Polsce (patrz mapa).
Wpływ pandemii
Z powodu wdrożonych obostrzeń wprowadzonych w związku z pandemią koronawirusa odnotowano znaczne redukcje zanieczyszczeń związkami azotu. W 10 państwach członkowskich UE najbardziej dotkniętych pierwszą falą blokad średnie roczne stężenia NO2 zmniejszyły się średnio o 10% do 19%. We Francji, Włoszech i Hiszpanii średnie roczne poziomy zanieczyszczeń NO2 spadły aż o 25% w dużych miastach i o 17% na obszarach wiejskich. - W krajach, w których nałożone środki ochronne były bardziej rygorystyczne, miesięczne stężenia spadły nawet o 70% - dodano.
EEA przygotowuje ocenę wpływu zanieczyszczeń powietrza na zdrowie
Autorzy oceny wskazują, że choć widoczna jest „ogólna poprawa jakości powietrza”, to kwestia ta wciąż stanowi „poważny problem zdrowotny dla Europejczyków”. - Narażenie na drobny pył zawieszony powoduje choroby układu krążenia, raka płuc i inne choroby, które prowadzą do przedwczesnych zgonów. W niektórych większych miastach, z powodu ruchu drogowego, utrzymuje się wysokie stężenie NO2, co wiąże się z astmą i problemami z oddychaniem – wskazuje EEA.
Jeszcze w tym roku Agencja opublikować ma oficjalne szacunki dotyczące wpływu zanieczyszczenia powietrza na zdrowie ludzi w 2020 r.
Joanna SpillerDziennikarz, inżynier środowiska
