Wspólny raport europejskich naczelnych organów kontroli na temat odpadów z tworzyw sztucznych

tworzywa sztuczne
© Romolo Tavani

Najwyższa Izba Kontroli (NIK) opublikowała raport⁽¹⁾ dotyczący gospodarowania odpadami z tworzyw sztucznych w Europie. Dokument jest efektem współpracy 12 europejskich Naczelnych Organów Kontroli (Albanii, Bułgarii, Węgier, Malty, Mołdawii, Macedonii Północnej, Polski, Portugalii, Rumunii, Serbii, Słowacji i Turcji), a koordynatorem projektu był polski NIK.

Raport zawiera ustalenia raportów krajowych w trzech obszarach (tj. ustawodawstwo i rozwiązania organizacyjne w zakresie gospodarki odpadami z tworzyw sztucznych, przyjęta polityka w celu prawidłowego gospodarowania odpadami z tworzyw sztucznych, rezultaty działań dotyczących gospodarowania odpadami z tworzyw sztucznych), a także wspólne konkluzje wynikające z analiz przeprowadzonych w poszczególnych państwach i zalecenia na przyszłość.

Hierarchia postepowania z odpadami

Państwa biorące udział w audycie w przeważającej większości wyrażają krytyczną opinię o krajowych systemach gospodarki odpadami. – Ogólnie audytorzy stwierdzili, że środki podjęte przez odpowiednie organy krajowe były niewystarczające, aby ograniczyć wytwarzanie odpadów z tworzyw sztucznych i zapewnić ich właściwe przetwarzanie – wyjaśnia NIK. Jak czytamy, „wszystkie kraje objęte kontrolą włączyły hierarchię postępowania z odpadami do swoich krajowych ram prawnych. Jednak Malta, Macedonia Północna, Polska i Serbia przyznały, że hierarchia postępowania z odpadami nie została odpowiednio wdrożona”.

– 11 uczestników przekazało dane, z których wynikało, że odpady komunalne lub odpady komunalne z tworzyw sztucznych zostały zagospodarowane w większości w inny sposób niż poprzez recykling – oznacza to, że wykorzystywano w tym celu procesy, które zajmują niższe miejsce w hierarchii pożądanych sposobów postępowania z odpadami – podaje NIK.

Ekoprojekt, system kaucyjny i ROP

Ponadto, do czasu zakończenia audytu, w żadnym z krajów nie wdrożono wiążących standardów dotyczących ekoprojektowania opakowań z tworzyw sztucznych czy systemu kaucyjnego dla opakowań (6 krajów było w trakcie wdrażania takich systemów). Dodatkowo, choć w 11 krajach przewidziano w ustawodawstwie krajowym systemy rozszerzonej odpowiedzialności producenta, problemy w tym zakresie zidentyfikowano w 9 krajach.

Ustalenia kontroli wykazały, że przygotowania w zakresie ekoprojektu w Polsce „były na bardzo wczesnym etapie”, co może skutkować „niespełnieniem stale rosnących wymagań w zakresie gospodarki odpadami”. - Informacje ze źródeł zewnętrznych, uzyskane w trakcie kontroli, wskazują, że około 70% opakowań z tworzyw sztucznych na polskim rynku było trudnych do recyklingu (m.in. ze względu na łączenie różnych materiałów) – czytamy w raporcie.

Mapa drogowa GOZ

W raporcie odniesiono się także do przyjętej przez Radę Ministrów 10 września 2019 r. Mapy drogowej GOZ. Wskazano, że dokument ten mógł stanowić jeden z kluczowych elementów prowadzących do ograniczenia wytwarzania odpadów, w tym odpadów z tworzyw sztucznych, w Polsce. – NIK podkreślił jednak, że zdecydowana większość działań wskazanych w Mapie Drogowej ma charakter koncepcyjny, obejmujący wytyczne lub propozycje rozwiązań prawnych. Dlatego też nawet pełne wdrożenie zaplanowanych działań nie wpłynie automatycznie na poprawę efektywności systemu gospodarki odpadami w Polsce – czytamy.

Czytaj też: Przemysł tworzyw sztucznych a GOZ. W Polsce nie możemy mówić jeszcze o zamknięciu obiegu

Iluzja GOZ

W raporcie wskazuje się, że „ gospodarka o obiegu zamkniętym (GOZ) jest na razie bardziej widoczna jako teoretyczny koncept niż praktyczne działania podejmowane w poszczególnych krajach objętych audytem”. - Oczywiście wśród krajów objętych audytem zauważalny jest różny stopień przygotowania systemowego i stan zaawansowania we wdrażaniu działań związanych z gospodarką odpadami – wyjaśnia NIK. - Niezależnie jednak od obecnie osiąganych rezultatów w każdym przypadku do pełnego przejścia na model gospodarki o obiegu zamkniętym wymagana będzie zasadnicza zmiana w systemie gospodarowania odpadami – dodano.

Joanna Spiller
Dziennikarz, inżynier środowiska

Więcej treści dotyczących samorządów w zakładce Teraz Samorząd.