© mariusz szczygieł
Administracja publiczna nie zapewniła prawidłowego planowania i monitorowania zadań w zakresie gospodarowania ściekami, a samorządy gminne nie zapewniły prawidłowego zbierania i oczyszczania ścieków komunalnych oraz nadzoru nad postępowaniem z nimi – wskazuje Najwyższa Izba Kontroli (NIK) w raporcie pokontrolnym dotyczącym gospodarowania ściekami.
Kontrolą objęto okres od 1 stycznia 2018 r. do 30 września 2020 r. Wśród kontrolowanych jednostek znalazły się Ministerstwo Infrastruktury, Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie (PGW Wody Polskie), Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW), 16 wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej (wfośigw), 44 urzędy gmin oraz 44 przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne.
Działania organów administracji publicznej
Głównym celem kontroli było znalezienie odpowiedzi na pytanie czy działania organów administracji publicznej i podległych im podmiotów zapewniają kompleksowe zbieranie ścieków komunalnych i prawidłowe ich oczyszczanie. Jak czytamy w raporcie pokontrolnym, NIK ocenia negatywnie działania organów administracji publicznej w tym zakresie. - Minister właściwy do spraw gospodarki wodnej nie zapewnił właściwej i terminowej realizacji postanowień Traktatu Akcesyjnego w zakresie wdrożenia do końca 2015 r. na obszarze wszystkich aglomeracji przepisów Unii Europejskiej – związanych z odprowadzaniem i oczyszczaniem ścieków komunalnych – określonych w dyrektywie 91/271/EWG – wskazano. Jak przypomniano, kara za niewdrożenie przez Polskę w latach 2016-2020 unijnej dyrektywy wynieść może niemal 6 mld euro.
Czytaj też: Czy Polska zapłaci karę z tytułu niewdrożenia dyrektywy ściekowej?
Nieprawidłowy nadzór gmin nad postępowaniem ze ściekami komunalnymi
NIK wskazuje, że w 2/3 skontrolowanych gmin nie zbiera się z terenów nieskanalizowanych nawet połowy nieczystości ciekłych, co w konsekwencji może prowadzić do niekontrolowanego pozbywania się nieczystości i zanieczyszczenia środowiska naturalnego. Wskazano ponadto, że w 20 urzędach gmin nie posiadano danych o liczbie nieruchomości, które powinny być podłączone do istniejącej lub nowo wybudowanej sieci kanalizacyjnej. - Zdaniem NIK niepokojąca jest skala nieidentyfikowania nieruchomości, które powinny być podłączone do sieci kanalizacyjnej oraz nieegzekwowania od właścicieli nieruchomości obowiązku przyłączenia nieruchomości do sieci. Tym samym organy gmin nie przeciwdziałają ryzyku niekontrolowanego pozbywania się nieczystości ciekłych i zanieczyszczeniu środowiska – czytamy.
Kontrola wykazała, że gminy prawidłowo wywiązywały się z obowiązku prowadzenia ewidencji zbiorników bezodpływowych na nieczystości ciekłe oraz przydomowych oczyszczalni ścieków (ewidencje prowadzono w 39 gminach). Wykazano jednak, że tylko w nielicznych przypadkach możliwe było ustalenie w gminach wymaganej częstotliwości opróżniania zbiorników bezodpływowych. - A jest to sposób na zweryfikowanie wypełniania obowiązku opróżnienia przez właściciela takich zbiorników. W aktualnie obowiązujących przepisach nie określono wymaganego zakresu danych niezbędnych do umieszczenia w ww. ewidencji. Trzydzieści cztery gminy podały do GUS w sprawozdaniach nierzetelne dane o liczbie zbiorników bezodpływowych lub liczbie przydomowych oczyszczalni ścieków – czytamy.
Przedsiębiorstwa wod-kan pod lupą
W przedsiębiorstwach wodno-kanalizacyjnych w okresie objętym kontrolą wystąpiło łącznie ponad 11 tys. awarii sieci, przepompowni ścieków lub stacji zlewnych. Dodatkowo, w 27 z 44 przedsiębiorstw – wskazuje NIK - nie prowadzono prawidłowo okresowych kontroli sieci kanalizacyjnych, czyli obowiązku wynikającego z przepisów prawa budowlanego. - Przedsiębiorstwa na ogół zapewniły prawidłowe oczyszczanie ścieków i zagospodarowanie komunalnych osadów ściekowych. Stwierdzono jednak przypadki braku aktualnego pozwolenia wodnoprawnego, złego stanu technicznego obiektów oczyszczalni ścieków, braku dotrzymywania wymaganej jakości odprowadzanych ścieków. Aż w 21 przedsiębiorstwach stwierdzono nieprawidłowości związane z prowadzeniem okresowych kontroli obiektów oczyszczalni ścieków – wyjaśnia NIK.
Zalecenia pokontrolne
NIK zaleca gminom rzetelne sporządzanie sprawozdań z realizacji KPOŚK (w tym weryfikowanie prawidłowości ich projektów przygotowanych przez inne jednostki) oraz bieżącą weryfikację kwartalnych sprawozdań składanych przez przedsiębiorców zajmujących się opróżnianiem zbiorników bezodpływowych i transportem nieczystości ciekłych. NIK wnioskuje ponadto, by gminy pozyskiwały niezbędne dane oraz bilansowały ilości powstających i oczyszczanych ścieków na terenie gminy, a także identyfikowały wszystkie nieruchomości, które powinny być podłączone do sieci kanalizacyjnej.
Ponadto NIK zwróciła się do Ministra Infrastruktury o wprowadzenie zmian w ustawie o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, które pozwoliłyby m.in. na wprowadzenie obowiązku dokonywania przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta weryfikacji kwartalnych sprawozdań składanych przez przedsiębiorców zajmujących się opróżnianiem zbiorników bezodpływowych i transportu nieczystości ciekłych czy wprowadzenie kar pieniężnych za nieprzyłączenie nieruchomości do istniejącej sieci kanalizacyjnej albo za brak zbiornika bezodpływowego nieczystości ciekłych lub przydomowej oczyszczalni ścieków.
W zaleceniach pokontrolnych NIK wskazuje także potrzebę rozważenia możliwości zwiększenia poziomu dofinansowania zadań dotyczących gospodarki ściekowej w formie bezzwrotnej na terenach objętych Krajowym Programem Oczyszczania Ścieków Komunalnych.
Joanna SpillerDziennikarz, inżynier środowiska Więcej treści dotyczących samorządów w zakładce Teraz Samorząd.