© puckillustrations
22 lipca br. Sejm RP przyjął projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu przeciwdziałania przestępczości środowiskowej. To kolejny, bliski finału, krok na ścieżce legislacyjnej tych zmian. A dotkną one szeregu aktów prawnych, m.in.: kodeksu karnego, kodeksu wykroczeń, ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych, ustawy o inspekcji ochrony środowiska, ustawy o ochronie przyrody, a także ustawy o umowie koncesji na roboty budowlane lub usługi.
Pierwotną wersję projektu opisywaliśmy w sierpniu 2021 r. w artykule: Kary za przestępstwa przeciwko środowisku – projekt ustawy w RCL. Wnioskodawcą był wówczas Główny Inspektor Ochrony Środowiska, w lutym 2022 r. prowadzenie przejęło Ministerstwo Klimatu i Środowiska, a 21 czerwca projekt wpłynął do Sejmu. Zmiany są rozległe, tu przedstawiamy ich wybór.
- Praktyka stosowania dotychczasowych przepisów pokazuje, iż obecne sankcje karne są niewystarczające i nie powstrzymują sprawców przed popełnianiem przestępstw przeciwko środowisku – wskazuje wiceminister klimatu i środowiska Jacek Ozdoba, w komunikacie Ministerstwa Klimatu i Środowiska. - Dotychczas w ciągu 10 lat przestępcy wpłacili na rzecz Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska jedynie 1 mln zł, w 2014 roku było to 1,5 tys. zł. Dlatego inicjujemy zasadę „niszczysz środowisko – będziesz płacił” i wprowadzamy obligatoryjną nawiązkę na rzecz NFOŚiGW w wysokości do 10 mln zł. Koniec z bezradnością – powiedział wiceminister.
Czytaj [WYWIAD] z dawnym GIOŚ Markiem Haliniakiem
Czytaj [WYWIAD] z dawnym GIOŚ Pawłem Ciećko
Wykreślenie z rejestru BDO
Co istotne dla branży odpadowej – trzeba będzie pilnie strzec terminów ważności decyzji związanych z gospodarką odpadami. Jeśli te wygasną, zostaną cofnięte, uchylone lub uznane za nieważne, marszałek województwa będzie mógł dokonać wykreślenia tego podmiotu z rejestru BDO bez konieczności wydawania odrębnej, dodatkowej decyzji(1).
Odpowiedzialność podmiotów zbiorowych
Odpowiedzialność podmiotów zbiorowych za przestępstwa przeciw środowisku ma być większa. Będą one pociągane do odpowiedzialności niezależnie od osób upoważnionych do ich reprezentacji. Obecnie za przestępstwa takie najpierw musi zostać prawomocnie skazana osoba fizyczna (np. prezes firmy), by odpowiedzialność za zniszczenie środowiska ponosiła także sama spółka. Jaką odpowiedzialnością będą obarczone odpowiedzialnością takie podmioty? Od 10 tys. zł do nawet 5 mln zł. Lista przestępstw jest tutaj długa, dotyczy m.in. substancji chemicznych, zubażających warstwę ozonową czy GMO (określona jest w art. 16. ust. 1 pkt 8 ustawy o 28 października 2002 r. o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary).
Jakie będą kary za przestępstwa przeciw środowisku?
Wyliczając, najostrzejsze konsekwencje za przestępstwa przeciw środowisku obejmą m.in.:
- do 10 lat więzienia za niezgodne z prawem i zagrażające środowisku składowanie, usuwanie, zbieranie, odzysk, przetwarzanie, transport lub utylizację odpadów czy substancji.
- do 12 lat więzienia za transgraniczny transport odpadów niebezpiecznych bez wymaganego zgłoszenia czy zezwolenia (bądź wbrew uzyskanym warunkom), a także za ich porzucanie w miejscu nieprzeznaczonym do ich składowania lub magazynowania.
- do 30 tys. zł grzywny za wypalanie roślinności na gruntach rolnych, trzcinowisk, szuwarów, pasów przydrożnych czy obszarów kolejowych.
- do 10 mln zł nawiązki na rzecz NFOŚiGW za umyślne przestępstwo przeciwko środowisku. Minimalna nawiązka to 10 tys. zł. Jeśli przestępstwo zostanie popełnione nieumyślnie, będzie ona orzekana fakultatywnie.
- do 5 tys. zł za zaśmiecanie lub zanieczyszczanie obszarów kolejowych i miejsc publicznych, w tym zieleńców, parków, ogrodów, ulic czy dróg.
Kiedy inspektor ochrony środowiska nie musi się legitymować?
Po zakończeniu ścieżki legislacyjnej ustawy, nowe kompetencje zyskają inspektorzy ochrony środowiska. Nie będą musieli okazywać legitymacji służbowych w przypadku prowadzenia czynności polegających na:
- obserwowaniu i rejestrowaniu przy użyciu środków technicznych, w tym technik satelitarnych i bezzałogowych statków powietrznych, obrazu zdarzeń oraz dźwięku towarzyszącego tym zdarzeniom,
- gromadzeniu i zabezpieczaniu dowodów popełnienia przestępstwa lub wykroczenia,
- dokonywaniu oględzin dostępnych publicznie pomieszczeń i innych miejsc.
Sejm przyjął projekt aż 443 głosami. Nowelizację wskazuje się jako historyczny przełom na drodze do zwalczania przestępczości środowiskowej. Senat ma czas na rozpatrzenie projektu do 21 sierpnia, ale w obradach prace zaplanowano już na najbliższe posiedzenie, 3 sierpnia. Ustawa wejdzie w życie dwa tygodnie od jej ogłoszenia.
Marta Wierzbowska-KujdaRedaktor naczelna, sozolog Więcej treści dotyczących samorządów w zakładce Teraz Samorząd.