NGO: Dodatek energetyczny nie może zastąpić działań w zakresie efektywności energetycznej

efektywność energetyczna
© Andrey Popov

Wkrótce do podpisu Prezydenta trafi ustawa ws. dodatku węglowego, którą w zeszłym tygodniu zatwierdził Senat. Zgodnie z zapisami ustawy, gospodarstwa domowe wykorzystujące paliwo stałe, rozumiane jako „węgiel kamienny, brykiet lub pellet zawierające co najmniej 85% węgla kamiennego”, będą mogły ubiegać się o wypłatę jednorazowego dodatku w wysokości 3 tys. zł (szczegóły w artykule pt. Sejm zdecydował o ostatecznym kształcie dodatku węglowego).

Czytaj też: Pompy ciepła versus kotły węglowe

W toku prac nad projektem przedstawiciele ministerstwa klimatu i środowiska zapowiadali, że resort przygotowuje „kompleksowe rozwiązania dla odbiorców ciepła, m.in. korzystających z ciepła systemowego, oleju opałowego, LPG czy drewna”. Szczegóły rządowego wsparcia przedstawiła podczas zeszłotygodniowej konferencji prasowej minister klimatu i środowiska Anna Moskwa. Zgodnie z jej zapowiedzią na wsparcie będą mogły liczyć także gospodarstwa domowe wykorzystujące inne źródła ciepła - pellet drzewny, drewno kawałkowe lub inny rodzaj biomasy, w szczególności brykiet drzewny, słomę lub ziarna zbóż albo skroplony gaz LPG lub olej opałowy (szczegóły w artykule pt. Będzie rządowe wsparcie dla odbiorców wszystkich źródeł ciepła).

Społeczna propozycja dodatku węglowego

W odpowiedzi na ww. działania organizacje pozarządowe - Polski Alarm Smogowy, Instytut Badań Strukturalnych i Fundacja Frank Bold - przedstawiły społeczną propozycję dodatku energetycznego. Propozycja ta zakłada, że wsparcie finansowe otrzymają gospodarstwa domowe o najniższych dochodach - 3 tys. zł dopłaty, jeśli mieszkają w domu jednorodzinnym lub 1 tys. zł dopłaty, jeśli mieszkają w budynku wielorodzinnym. Inicjatywa ta zakłada także pobudzenie „działań poprawiających efektywność energetyczną polskich domów” poprzez wprowadzenie darmowego bonu na audyt energetyczny dla budynków jedno- i wielorodzinnych.

Jakub Sokołowski z Instytutu Badań Strukturalnych wskazywał, że z rządowego dodatku węglowego skorzysta milion zamożnych gospodarstw domowych, zaś aż 1,5 miliona rodzin o najniższych dochodach, w tym wielu emerytów, będzie pozbawionych wsparcia. Dzięki zaś realizacji propozycji społecznej pomoc finansową otrzymać miałoby 100% gospodarstw o niskich dochodach i blisko 80% rodzin utrzymujących się wyłącznie z emerytur.

PAS wskazuje przy tym, że propozycja społeczna zamyka się w kwocie 9,5 mld zł, a koszt rządowego dodatku węglowego szacowany jest na 11,5 mld zł.

Dodatek to jedno, działania długofalowe to drugie

- Działania doraźne, związane z dotacjami do zużycia paliw są niewątpliwe konieczne, ale powinny być skierowane dla najuboższych mieszkańców i nie tylko dla jednej grupy, czyli właścicieli kotłów węglowych. Takie rozwiązanie proponuje Polski Alarm Smogowy i gorąco popieramy takie realistyczne i kompleksowe podejście. Inne działania mogą utrwalić patologię – wskazał w rozmowie z Teraz Środowisko Paweł Lachman, prezes zarządu Polskiej Organizacji Rozwoju Technologii Pomp Ciepła "PORT PC".

Wskazał też, że obecnie istnieje pilna potrzeba przeprowadzenia kampanii informacyjnej dotyczącej możliwości obniżenia kosztów ogrzewania. - Według wielu analiz istnieje możliwość obniżenia kosztów ogrzewania poprzez obniżenie temperatury pomieszczeń np. o 2-3 st. C, zmniejszenie temperatury na kotłach, odpowiednią wentylację budynków i mieszkań czy zmniejszenie temperatury ciepłej wody w kranach. Może to prowadzić do obniżenia kosztów nawet o 15-20% – mówił.

- W maju 2022 Komisja Europejska w ramach pakietu REPowerEU, wezwała do szeregu średnio i długoterminowych działań związanych z odejściem od stosowania paliw kopalnych i przyśpieszeniem rozwoju odnawialnych źródeł energii (OZE) oraz zwiększeniem efektywności energetycznej w budynkach. Niestety polski rząd nie podjął się realizacji tego kierunku działań. Odpowiedzią na kryzys nie może być ucieczka w kierunku stosowania paliw kopalnych i ciągle zwiększające się dopłaty – dodał.

Czytaj też: KE przedstawiła szczegóły planu REPowerEU

Podobnego zdania jest Justyna Glusman, dyrektor zarządzająca Fali Renowacji. W odpowiedzi na zapytanie redakcji o niezbędne w tym zakresie działania wskazywała, że „oszczędność energii, jakiekolwiek jest jej źródło, powinna być absolutnym priorytetem”.

- Poprawa efektywności energetycznej budynku to jedyny trwały sposób rozwiązania problemu niemożliwych do udźwignięcia rachunków za energię i gaz. Głęboka kompleksowa modernizacja energetyczna budynku, czyli eliminacja strat energii przez przegrody zewnętrzne, poprawę systemów ogrzewania, chłodzenia, ciepłej wody użytkowej oraz wymiana oświetlenia na energooszczędne, pozwala zmniejszyć zużycie energii nawet do 80% - mówiła.

Jej zdaniem rząd powinien wdrożyć skuteczny program wsparcia takich działań, przeznaczony zarówno dla mieszkańców domów jednorodzinnych, jak i wspólnot i spółdzielni oraz samorządów. - Jak pokazaliśmy w raporcie⁽¹⁾ Fali Renowacji, Polacy mogą liczyć na dotacje na renowacje swoich domów, ale skala tej pomocy jest znacząco niższa od wsparcia dostępnego w innych krajach Europy. To nawet trzy razy mniej niż w Czechach, cztery razy mniej niż w Niemczech, których rząd ostatnio uruchomił dodatkowe 56 miliardów euro na modernizację energetyczną budynków do roku 2026. Podobne długofalowe podejście konieczne jest w Polsce. Inaczej dzisiejsza pomoc w formie dopłat do paliw sprowadzi się do przepalenia miliardów złotych zamiast trwałych, ekologicznych zmian i transformacji energetycznej kraju – dodała.

Joanna Spiller
Dziennikarz, inżynier środowiska

Więcej treści dotyczących samorządów w zakładce Teraz Samorząd.