Mikroplastik zakazany, ale z licznymi wyjątkami. Propozycja nowych przepisów

Mikroplastik zakazany, ale z licznymi wyjątkami. Propozycja nowych przepisów
© Butch

30 sierpnia 2022 r. Komisja Europejska przedstawiła projekt przepisów dotyczących mikrodrobin plastiku. Propozycja ta składa się z dwóch tekstów: poprawka do rozporządzenia w sprawie rejestracji, oceny, autoryzacji i ograniczeń mających zastosowanie do substancji chemicznych (REACH) oraz rzeczywisty wykaz tych przepisów, który zostanie włączony do załącznika XVII do rozporządzenia REACH. Treść proponowanych tekstów dostępna jest na stronie KE⁽¹⁾.

W projekcie opisano, które mikrodrobiny plastiku (rozmiar, skład) zostaną zakazane, a także zaproponowano trzy rodzaje zwolnień.

Ogólny zakaz

Komisja chce zakazać wprowadzania do obrotu „cząstek syntetycznego polimeru”. Zakaz ten dotyczy cząstek „jako takich (…) lub w mieszaninie o stężeniu równym lub większym niż 0,01% wagowo [mieszaniny]”. Po drugie zaproponowano rozwiązania, które mają wyeliminować cząstki plastiku będące składnikiem na przykład kremów złuszczających.

W swojej propozycji KE zwraca uwagę na cząstki zawierające co najmniej 1% tworzywa sztucznego (wagowo), w tym cząstki złożone z innego materiału i pokryte folią z tworzywa sztucznego. Pod względem wielkości projekt dotyczy cząstek, których wszystkie wymiary są mniejsze niż 5 mm lub których długość jest mniejsza niż 1,5 cm (w przypadku cząstek „wydłużonych”, których długość jest co najmniej trzykrotnie większa od średnicy). Wreszcie zakaz ten dotyczy wszystkich polimerów syntetycznych, z rzadkimi wyjątkami. Wśród tych wyjątków są tworzywa sztuczne, których rozkład można wykazać metodami wymienionymi w projekcie tekstu. Konieczne będzie np. wykazanie w laboratorium ich zdolności do degradacji w co najmniej trzech z tych sześciu przedziałów: glebie, wodzie słodkiej, wodzie morskiej, osadach rzecznych, osadach morskich oraz na granicy między wodą morską i osadami morskimi.

Czytaj: Niewidzialny wróg w powietrzu. W ciągu roku do ludzkiego organizmu trafia nawet 121 tys. mikrodrobin plastiku

Tekst przewiduje trzy rodzaje wyjątków od zakazu

Pierwsze odstępstwo dotyczy mikroplastiku wykorzystywanego w obiektach przemysłowych, takich jak granulki używane przez przetwórców tworzyw sztucznych, a także niektórych leków, nawozów, dodatków do żywności i diagnostyki in vitro.

Druga kategoria wyjątków dotyczy mikrodrobin plastiku „zamkniętych (…) w celu uniknięcia uwolnienia do środowiska” oraz tych, których właściwości fizyczne zmieniają się podczas ich użytkowania. Wyjątkiem mają być objęte także mikroplastiki trwale osadzone w stałej matrycy. Sprzedawcy niektórych z tych produktów będą musieli poinformować użytkownika o ich prawidłowym użytkowaniu i usuwaniu odpadów. Niektóre z nich będą musiały być również oznaczone jako „produkt zawierający mikrodrobiny plastiku”.

Wreszcie trzecia seria wyjątków zezwala na tymczasowe stosowanie cząstek plastiku w dziesięciu kategoriach produktów. Należą do nich: produkty spłukiwane (odstępstwo będzie obowiązywać do czterech lat po wejściu w życie tekstu); produkty do makijażu, w tym szminki i lakiery do paznokci (do dwunastu lat); detergenty (pięć lat); wyroby medyczne (sześć lat); boiska sportowe syntetyczne (sześć lat); lub produkty fitosanitarne (osiem lat) oraz produkty rolne i ogrodnicze (sześć lat).

Długie okresy przejściowe i brak solidnych wymagań sprawozdawczych

- Komisja opublikowała projekt wniosku o ograniczenie celowego dodawania mikrodrobin plastiku – ostatecznie spełniając zobowiązanie z 2017 r. – przypominają ClientEarth i Europejskie Biuro Ochrony Środowiska (z ang. EEB), które śledziły proces prowadzący do powstania obecnej propozycji.

- Z ulgą widzimy, że projekt zobowiązuje do ograniczenia największego źródła mikrodrobin plastiku – tych używanych na boiskach sportowych. Nanoplastiki – najmniejszy rodzaj tworzyw sztucznych – również zostaną uregulowane – komentują organizacje.

Zauważają jednak, że okresy przejściowe dla firm na dostosowanie się do nowego prawa wynoszą w niektórych przypadkach aż do 12 lat. - To nie do przyjęcia – uważają ClientEarth i EEB. Ponadto w ich opinii wymagania sprawozdawcze dla firm dostarczających mikrodrobiny plastiku do zakładów przemysłowych powinny być „solidne jak skała”, co jednak „nie ma miejsca w projekcie”.

- Ważne jest, aby ten projekt stał się najmocniejszym możliwym prawem, jeśli mamy powstrzymać zanieczyszczenie mikroplastikami. Teraz to państwa członkowskie muszą wziąć na siebie tę odpowiedzialność – przekonują zielone organizacje.

Projekt wniosku będzie przedmiotem debaty w Komitecie ds. REACH w dniu 23 września br.

Artykuł powstał na podstawie tekstu autorstwa Philippe Collet pt. Microplastiques: la Commission dévoile son projet d'interdiction opublikowanego na portalu Actu Environnement⁽²⁾ oraz komunikatu ClientEarth i Europejskiego Biuro Ochrony Środowiska⁽³⁾.

Dominika Adamska
Sekretarz redakcji, geograf

Materiał został przygotowany we współpracy z francuską redakcją Actu-Environnement.com