Przyszłość miejskich planów adaptacji do zmian klimatu

© art08

Postępujące zmiany klimatu oraz konsekwencje, jakie za sobą niosą skłaniają do podejmowania odpowiednich kroków zarówno na szczeblu lokalnym jak i krajowym. W związku z potrzebą dostosowania obowiązujących norm prawnych do nowych wyzwań, 9 lipca 2021 r. ogłoszony został rządowy projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw⁽¹⁾ w celu wzmocnienia klimatycznego wymiaru polityki miejskiej. Jak wyjaśnia Patryk Sojka, specjalista ds. zmian klimatu Atmoterm SA kluczowa zmiana obejmie ustawę - Prawo ochrony środowiska, gdzie wprowadzona zostanie oficjalna definicja miejskiego oraz ponadlokalnego planu adaptacji do zmian klimatu, które pełnić będą rolę narzędzia do prowadzenia polityki ochronnej środowiska.

Co ma się zmienić?

Nałożony zostanie obowiązek sporządzania Miejskiego Planu Adaptacji dla miast, których liczba ludności jest większa niż 20 tys. - Według nowych zapisów konieczne będzie uwzględnienie w planowaniu przestrzennym aspektów dotyczących zmniejszenia podatności na zmiany klimatu oraz uwarunkowań wynikających z analizy ryzyka klimatycznego zawartej w planie adaptacji do zmian klimatu. Zmiany dosięgną również zasady prowadzenia polityki rozwoju, która wymagać będzie sporządzania diagnozy klimatyczno-środowiskowej podczas opracowania strategii i programów rozwoju. Dla pozostałych ustaw przewidziano dodatkowe zapisy nawiązujące do tematyki adaptacji oraz zmniejszania podatności terenów zurbanizowanych na zmiany klimatu i ich skutki. Ważną kwestią jest także to, iż już sporządzone plany nie będą musiały być zmieniane w myśl nowych zapisów – dodaje ekspert.

Na jakim etapie jest obecnie proces legislacyjny?

W sierpniu 2022 r. zakończone zostały ponowne uzgodnienia międzyresortowe kolejnej wersji projektu ustawy z 14 lipca 2022 r. Planowane jest, że ustawa ma wejść w życie z dniem 1 stycznia 2023 r. z wyjątkiem art. 1 oraz art. 9, które mają wejść w życie z dniem 1 stycznia 2024 r.

Dlaczego warto sporządzać Miejskie Plany Adaptacji do zmian klimatu?

Miejski plan adaptacji do zmian klimatu (MPA) jest dokumentem strategicznym zawierającym charakterystykę danego obszaru, analizę danych klimatycznych, ocenę podatności, potencjału i wrażliwości oraz propozycję działań mających na celu zarówno łagodzenie skutków zmian klimatu, jak i adaptację do nich. Dokument powinien służyć do zidentyfikowania sektorów, które wymagają podjęcia działań adaptacyjnych. Ze względu na postępujące zmiany klimatu miasta doświadczają licznych sytuacji ekstremalnych, tj. fale upałów, susze, miejskie wyspy ciepła, nawalne opady oraz powodzie błyskawiczne. Każde z wymienionych zjawisk negatywnie wpływa na ludność oraz funkcjonowanie terenów zurbanizowanych. Dzięki sporządzeniu MPA miasto może w łatwy sposób podjąć szereg działań, które przyczynią się do poprawy komfortu i funkcjonowania miasta.
Innym powodem, dla którego warto sporządzić miejski plan adaptacji do zmian klimatu jest fakt, iż wpisanie poszczególnych przedsięwzięć adaptacyjnych może ułatwić oraz umożliwić pozyskanie funduszy na ich realizację ze środków zewnętrznych.

Zmiany klimatu i zagrożenia

Według raportu Komisji Europejskiej, ostatnia dekada była najcieplejszą w historii ze średnią temperaturą na świecie w 2019 roku wyższą o 1,1°C w porównaniu z epoką przedprzemysłową. Globalna temperatura w konsekwencji działalności człowieka rośne o 0,2°C na 10 lat.

Efekt cieplarniany, który potęguje emisja gazów cieplarnianych, jest głównym procesem napędzającym zmiany klimatu. Szacuje się, że do 2020 r. jego stężenie wzrosło o 48% względem poziomu z 1750 r. Raport IPCC wskazuje, iż w latach 2006-2018 poziom wód globalnego oceanu rósł w tempie 3,7 mm rocznie. W konsekwencji pogłębiającego się kryzysu klimatycznego doświadczamy coraz to częstszych i intensywniejszych ekstremalnych zjawisk pogodowych. W 2022 roku na terenie całej Polski odnotowano wiele epizodów podtopień oraz powodzi błyskawicznych na terenie wielu miast.

W głównej mierze spowodowane one były nawalnymi opadami deszczu. Woda opadowa w związku ze znacznymi powierzchniami nieprzepuszczalnymi takimi jak parkingi, drogi czy place gromadziła się na powierzchni powodując straty materialne. Z drugiej jednak strony tegoroczny sezon letni charakteryzował się ekstremalnie wysokimi temperaturami oraz suszami. W wielu miastach temperatury sięgały ponad 30°C w cieniu oraz notowano kilkutygodniowe fale upałów oraz okresy bezopadowe, co wywołało ogromne problemy związane z suszą oraz niedoborem wody.

Działania adaptacyjne

W celu ograniczenia wpływu zmian klimatu oraz adaptacji do nich, miasta powinny podjąć szereg działań. - Wśród zadań mających na celu ograniczenie emisji zanieczyszczeń do atmosfery najczęściej prowadzi się termomodernizację budynków, wymianę nieefektywnych źródeł ciepła, elektryfikację taboru komunikacji miejskiej oraz rozbudowę potencjału odnawialnych źródeł energii. W aspektach przestrzennych w miastach zaleca się implementację rozwiązań z zakresu błękitno-zielonej infrastruktury, tj. rozwój zieleni miejskiej, zielone ściany, dachy czy przystanki autobusowe/tramwajowe. Ważnym aspektem w miastach oprócz zieleni jest woda - podkreśla Patryk Sojka.

Obszary zurbanizowane charakteryzują się niskim potencjałem infiltracyjnym ze względu na znaczne powierzchnie nieprzepuszczalne. W konsekwencji nadmiar gromadzonej wody może powodować podtopienia. Woda opadowa może stanowić zaplecze bezpieczeństwa podczas okresów bezopadowych i susz. Gromadzona deszczówka w ogrodach deszczowych, zbiornikach retencyjnych czy przydomowych zbiornikach może być wykorzystana w sytuacjach kryzysowych oraz ograniczyć pobór wody z sieci miejskiej.

Ze względu na postępujące zmiany klimatu ważne jest, aby uświadomić sobie, jak wiele wyzwań stoi przed nami oraz przyszłymi pokoleniami. Ważne jest więc jak najszybsze podjęcie działań zakrojonych na szeroką skalę, które złagodzą i zahamują oddziaływanie ekstremalnych zjawisk pogodowych na życie nasze i innych osób.

W aspekcie adaptacji do zmian klimatu ważnym wydarzeniem było również przyjęcie dokumentu - Krajowa Polityka Miejska 2030, który obowiązuje od 5 sierpnia 2022 r. Zwrócono w nim uwagę na problem, jakim jest zmiana klimatu oraz wpływ, jaki wywiera na tereny miejskie. Wśród kluczowych wyzwań wskazano m.in. niwelację negatywnych skutków zmian klimatu oraz poprawę jakości środowiska przyrodniczego poprzez m.in. rozwój błękitno-zielonej infrastruktury w miastach.

Artykuł powstał we współpracy z firmą Atmoterm SA