ESG. Biznes obowiązkowo odpowiedzialny

Raporty niefinansowe ESG (environmental, social, governance) wpływają na pozyskiwanie inwestorów i kompleksowo ujmują działalność firm
© Blue Planet Studio

Raportowanie niefinansowe ESG (skrót od ang. słów environmental, social, and corporate governance) jest osadzone w unijnych przepisach, wpływa na pozyskiwanie finansowania oraz kompleksowo podchodzi do działalności firmy.

To zasadnicze różnice względem podejścia biznesu do działań prośrodowiskowych i prospołecznych, które komunikowano np. w strategiach CSR. - Przez dekady istotnym aspektem koncepcji CSR była dobrowolność podejmowanych działań. W ostatnich latach doszło do zmiany w postrzeganiu kwestii odpowiedzialności biznesu – mówi Joanna Pietrzyk, menedżerka projektów Forum Odpowiedzialnego Biznesu.

- W branży przyjmuje się, że termin ESG po raz pierwszy pojawił się w raporcie UN Global Compact „Who cares wins”, który stanowił zachętę dla inwestorów, by przy ocenie przedsiębiorstw brali pod uwagę również czynniki pozafinansowe. Instytucje finansowe, choć nie bez początkowego sceptycyzmu, podchwyciły to nazewnictwo i zaczęły traktować jako mierzalny, „twardy” wymiar funkcjonowania biznesu, oparty na konkretnych danych i wskaźnikach – wyjaśnia Joanna Pietrzyk. Wyjaśnia, że „motorem napędowym zmian są m.in. intensywne prace Unii Europejskiej nad legislacją ujmującą temat w kompleksowy sposób - od taksonomii po raportowanie - i mającą dotyczyć coraz szerszego grona przedsiębiorstw”.

Obowiązek czy misja biznesu?

- CSR, Zrównoważony Rozwój i ESG nie wykluczają się nawzajem i nie powinny wprowadzać interesariuszy firm, a tym bardziej zarządów organizacji w zakłopotanie – uważa Justyna Guziec, partner w firmie consultingowej INSPIRED.CR. I wyjaśnia różnice: „CSR to odpowiedzialność społeczna realizowana głównie poprzez dedykowane projekty, ewoluująca w kierunku tzw. Social Impact czy też Filantropii Strategicznej. ESG natomiast to poparta danymi metryka, która powinna być dla organizacji swoistym monitorem aktywności na każdym jej poziomie zarządzania. To również baza do ratingów inwestycyjnych”. - Oznacza to, że ESG to proporcje wartości, jakie dana organizacja wyznaje w trzech dedykowanych obszarach. Nie jest zatem niczym odkrywczym, że aby wdrożyć strategie ESG, należy przeanalizować każdy filar organizacji oraz uaktywnić obszary działalności zarządu i osób decyzyjnych – wskazuje Guziec.

Warto podkreślać, że raportowanie ESG to obowiązki wynikające z unijnego prawodawstwa. Obecnie raportują niefinansowo tzw. jednostki interesu publicznego. Od 2023 r. raportować będą między innymi firmy duże oraz spółki notowane na giełdzie (spełniające określone kryteria), a od 2026 r. także małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP), które są notowane na giełdzie.

- Myślenie o ESG jak o kolejnym trendzie jest chybione. Trendy rzadko są bowiem opatrzone niezwykle precyzyjnymi i rozległymi przepisami, które skutecznie przymykają furtki do pobieżnego traktowania wynikających z nich regulacji. Byłoby nieocenione, gdybyśmy o ESG dyskutowali w kategoriach szans i sprostania nadchodzącym i nieuniknionym wyzwaniom zamiast straszyć nadmiernymi regulacjami i niepotrzebnymi obciążeniami - komentuje Karolina Opielewicz, Członkini Zarządu Krajowej Izby Gospodarczej.

Justyna Guziec uważa, że ESG przez niektóre organizacje bywa traktowana tylko jak regulacja, którą należy spełniać, a inne podejmują bardziej zaawansowane kroki dotyczące zasadniczych zmian w strategii biznesowej firmy i charakterze zarządzania. - W swojej praktyce zauważyłam, że ESG jest też wciąż pewnego rodzaju ćwiczeniem z raportowania, które w następstwie prowadzi do stworzenia strategii. Niemniej jednak to mocno zakorzeniona strategia wraz z wartościami organizacji powinna prowadzić do przejrzystego raportowania. Dodatkowo wciąż niewiele firm czy funduszy inwestycyjnych traktuje obszar impaktowy ⁽¹⁾jako możliwości biznesowe. Kalkulowane są koszty ESG a nie zyski – opowiada.

Polskie MŚP w świecie ESG

Jak do raportowania podchodzą polskie małe i średnie przedsiębiorstwa? Brak obowiązku raportowania nie oznacza bowiem, że działania w obszarach ESG nie będą od nich wymagane.

- Mimo, że MŚP (te notowane na rynkach regulowanych) będą zobowiązane do złożenia raportów ESG dopiero za 2026 r., to nie należy bagatelizować zmian, jakie niesie ze sobą dyrektywa CSRD i sporządzane właśnie przez EFRAG wytyczne do raportowania, tzw. ESRS. Obowiązki nałożone na firmy w kontekście gromadzenia danych, ich weryfikacji oraz osiągania zapisanych w strategiach celów będą na tyle nieoczywiste (żeby nie powiedzieć skomplikowane), że myślenie o zrównoważonym rozwoju jako przewadze konkurencyjnej firmy należy rozpocząć już teraz. Nie da się bowiem z sukcesem odnieść do wszystkich regulacji i wytycznych dotyczących ESG z dnia na dzień - nieważne, czy jesteśmy dużym, średnim czy małym przedsiębiorstwem – odpowiada Karolina Opielewicz. Zaznacza ponadto, że MŚP na długo przed 2026 r. mogą zostać wezwane do dostarczenia pewnych informacji z zakresu ESG z racji ich funkcjonowania w ramach unijnych łańcuchach dostaw. I nie będzie tu miało znaczenia ani notowanie na giełdzie. - Można sobie łatwo wyobrazić, że duża, raportująca ESG spółka będzie musiała zbadać swoją sieć dostawców, np. pod kątem śladu węglowego – wskazuje.

Niezależnie od wielkości organizacji stworzenie dedykowanego zespołu, który zajmie się tematem impaktu, może być wyzwaniem. W końcu tle stoi widmo kryzysu klimatycznego.

Justyna Guziec zwraca uwagę na psychologiczne podejście do agendy klimatycznej, które jest aspektem tak ciekawym, jak i zaniedbywanym. - Niepewność, brak stabilności, potrzeba przejrzystości wymagają emocjonalnego zaangażowania szczególnie osób decyzyjnych, które niekiedy nie są przygotowane na takie wyzwania. Otworzenie biznesu na narzędzia wspierające w przetrwaniu w tzw. świecie VUCA⁽²⁾ przyczyniłyby się na pewno do sprawniejszej reorientacji firm w kierunku impaktu oraz lepszego samopoczucia i motywacji zarządów w realizacji długoterminowych celów – mówi.

Poważny biznes bierze zrównoważony rozwój na poważnie

- ESG stało się już powszechnie znanym sloganem, który obiega świat biznesu i inwestycji – zauważa Justyna Guziec. Dodaje, że „głośne dziś skupienie na strategiach zrównoważonego rozwoju to pewnego rodzaju nadrabianie zaległości i prac domowych, które zostały zaniedbane przez ostatnie dekady”.

Joanna Pietrzyk patrząc na ESG z perspektywy czasu zauważa, że już od kilku dekad mówi się o tym, że kwestie odpowiedzialności biznesu innej niż finansowa należy ujmować strategicznie i opierać na nieustannej diagnozie i wymiernych wskaźnikach. Jej zdaniem najważniejsze jest dostrzeżenie, że współcześnie „żaden poważny biznes nie może pozwolić sobie na lekceważenie zasad zrównoważonego rozwoju”.

Podejmując temat zrównoważonego rozwoju warto na koniec pochylić się nad tzw. greenwashingiem, czyli promowaniem jako „zielone” produktów czy usług, które wcale takie nie są.

Czy raportowanie ESG mogłoby być wykorzystywane do nieuczciwych praktyk? - Niestety pojawia się takie ryzyko. W mojej opinii jest ono jednak mniejsze niż np. było przy CSR, ponieważ ESG w swoim założeniu jest kompleksowe i oparte na danych. Powstają wytyczne, np. EFRAG⁽³⁾, które mają być wiążące – odpowiada Aleksandra Wójtowicz. - Ważne jest edukowanie i uświadamianie zarówno biznesu, jak i opinii publicznej w takich tematach jak, zrównoważony rozwój, ochrona klimatu, obowiązki firm etc. – konkluduje.

Dominika Adamska
Sekretarz redakcji, geograf