Rewizja dyrektywy ws. ścieków komunalnych. Jakie zmiany proponuje KE?

© bilanol

Komisja Europejska przedstawiła wniosek ws. zmiany dyrektywy Rady z dnia 21 maja 1991 r. dotyczącej oczyszczania ścieków komunalnych (91/271/EWG). Jak wyjaśniono, obecnie obowiązująca dyrektywa ma ponad 30 lat, a od czasu jej przyjęcia jakość europejskich rzek, jezior i mórz znacznie się poprawiła.

- Oznacza to początek szalenie ważnej dyskusji na temat przyszłości gospodarki wodno-ściekowej. Niestety, w Polsce ranga tego problemu była przez lata marginalizowana. Dziś widzimy tego efekty. Dość wspomnieć, że przed TSUE toczy się sprawa przeciwko Polsce dotycząca nieprzestrzegania dyrektywy ściekowej. Szacowane sankcje z tego tytułu wynoszą 6 mld euro – komentuje Mikołaj Maśliński z kancelarii Maśliński Law & Consulting.

Czytaj też: Czy Polska zapłaci karę z tytułu niewdrożenia dyrektywy ściekowej?

Nie 2000 RLM, a 1000 RLM

Z informacji KE wynika, że w zakresie gospodarki ściekowej do 2040 r. czeka nas wiele wyzwań… Przede wszystkim zakres dyrektywy zostanie rozszerzony o aglomeracje liczące powyżej 1000 mieszkańców (obecnie dyrektywa ma zastosowanie do miast powyżej 2000 mieszkańców).

To ważna zmiana dla Polski. – Diagnoza dla Polski na dziś jest dość klarowna: wciąż mamy wiele do zrobienia w zakresie realizacji obowiązków, których termin upłynął 31 grudnia 2015 r. (chociażby w zakresie osiągnięcia 98% skanalizowania w aglomeracjach powyżej 2 000 RLM, czy indywidualnych systemów zbierania nieczystości ciekłych, czego dotyczy ostatnia nowelizacja Prawa wodnego z 7 lipca 2022 r.) – wyjaśnia Maśliński.

Cel neutralności dla całego sektora

Aby mieć pewność, że sektor ściekowy nie tylko poprawi jakość wody, ale także przejdzie transformację w kierunku neutralności klimatycznej i gospodarki o obiegu zamkniętym, KE proponuje wprowadzenie wiążących celów w zakresie neutralności energetycznej dla całego sektora na poziomie państw członkowskich. - Oznacza to, że oczyszczalnie ścieków komunalnych będą musiały znacznie zmniejszyć zużycie energii i produkować energię ze źródeł odnawialnych (np. energia słoneczna, wiatrowa, a w szczególności produkcja biogazu). Pomocne w osiągnięciu celu mogą być audyty energetyczne oraz zastąpienie paliw kopalnych energią odnawialną – czytamy w komunikacie KE.

Zintegrowane plany gospodarowania ściekami, monitoring zanieczyszczeń i patogenów

Kraje UE będą również zobowiązane do śledzenia zanieczyszczeń przemysłowych u źródła, aby zwiększyć w ten sposób możliwości ponownego wykorzystania osadów ściekowych i oczyszczonych ścieków. Wniosek przewiduje ponadto mandat dla Komisji do ustalenia minimalnych wskaźników odzysku fosforu. Nowe przepisy obejmą również wodę deszczową – kraje UE będą zobligowane do ustanowienia zintegrowanych planów gospodarowania ściekami komunalnymi w dużych miastach (początkowo powyżej 100 tys. mieszkańców, a później, w razie potrzeby, dla miast liczących 10 tys. mieszkańców).

- Ograniczy to bezpośrednie emisje materii organicznej, azotu i fosforu do zbiorników wodnych, ale także śmieci i mikrodrobin plastiku wychwyconych przez spływ miejski. Wprowadza również lepszą kontrolę poszczególnych systemów, takich jak szamba, surowsze normy dotyczące składników odżywczych i normy dotyczące mikrozanieczyszczeń. Wymaga również monitorowania emisji gazów cieplarnianych i mikrodrobin plastiku – wyjaśnia KE.

Propozycja KE obejmuje także wprowadzenie wymogu monitorowania parametrów zdrowotnych w ściekach. Ma to na celu zwiększenia gotowości UE na pandemie lub inne poważne zagrożenia zdrowia publicznego. Monitoringiem mają być objęte: wirus SARS-CoV-2 i jego warianty, ale także wirus polio i grypy, innych pojawiających się patogenów, zanieczyszczeń wzbudzających obawy i wszelkich innych parametrów zdrowia publicznego które zostały uznane przez właściwe organy krajowe za odpowiednie do celów monitorowania.

ROP dla producentów farmaceutyków i kosmetyków

W celu zapewnienia przejrzystości w sektorze, nowe przepisy mają zobowiązać operatorów sieci do udostępniania do publicznego wglądu kluczowych wskaźników wydajności, a producentów farmaceutyków i kosmetyków – zgodnie z zasadą „zanieczyszczający płaci – do ponoszenia kosztów usuwania mikrozanieczyszczeń, które pochodzą z ich produktów i trafiają do ścieków.

- Zmieniona dyrektywa wprowadzi rozszerzoną odpowiedzialność producenta. Oznacza to, że przemysł będzie musiał zapłacić za usuwanie szkodliwych zanieczyszczeń uwalnianych podczas używania ich produktów. Obecnie sektor farmaceutyczny i kosmetyczny są wspólnie odpowiedzialne za 92% toksycznego ładunku w ściekach. W przypadku obu sektorów istnieją wystarczające dowody na istnienie mikrozanieczyszczeń z tych produktów w ściekach i istnieją metody oczyszczania mające na celu usunięcie ich szkodliwych pozostałości. W perspektywie długoterminowej Komisja oceni, czy do systemu rozszerzonej odpowiedzialności producenta można dodać inne sektory – wskazuje KE.

Czytaj też: Ślad środowiskowy kosmetyków - nawet 95 proc. wpływu generowane jest w fazie użytkowania

Według założeń nowe przepisy, jeśli zostaną właściwie wdrożone, będą miały szereg pozytywnych skutków do 2040 r. Pozwolą one zaoszczędzić prawie 3 mld euro rocznie, zmniejszyć emisję gazów cieplarnianych o 62,5% w porównaniu z 1990 r., zmniejszyć zanieczyszczenie wody dzięki redukcji ponad 365 tys. ton materii organicznej, azotu i fosforu oraz ograniczyć emisję mikroplastików o 9% dzięki lepszej gospodarce wodami burzowymi – wymienia KE.

Co dalej?

Propozycje zostaną teraz rozpatrzone przez Parlament Europejski i Radę w ramach zwykłej procedury ustawodawczej. Po przyjęciu zaczną one obowiązywać stopniowo, z różnymi celami na lata 2030, 2040 i 2050 Szacuje się, że zmiany zwiększą koszty o 3,8% (do 3,8 mld euro rocznie w 2040 r.), przynosząc korzyści w wysokości ponad 6,6 mld euro rocznie, przy dodatnim stosunku kosztów do korzyści w każdym państwie członkowskim.

Joanna Spiller
Dziennikarz, inżynier środowiska

Więcej treści dotyczących samorządów w zakładce Teraz Samorząd.