Robots
Cookies

Ustawienia cookies

Strona Teraz Środowisko wykorzystuje cookies. Część z nich jest niezbędna do funkcjonowania strony. Inne służą poprawianiu jakości naszych usług.
Więcej  ›
29.03.2024 29 marca 2024

Poprawa efektywności energetycznej w modelu ESCO - rynkowe status quo

W ostatnich latach rynek ESCO rozwinął się, ale wciąż nie wykorzystuje swojego potencjału. Zdecydowanie lepiej mają się projekty dotyczące budynków publicznych, niż mieszkaniowych. Jakie są tego przyczyny? Wyjaśnia Marek Tobiacelli z Krajowej Agencji Poszanowania Energii S.A.

   Powrót       09 listopada 2022       Energia       Artykuł promocyjny   
Marek Tobiacelli
Ekspert ds. Energy Performance Contracts w KAPE

Znowelizowana ustawa o efektywności energetycznej wzmacnia przepisy dotyczące umów o poprawę efektywności energetycznej (tzw. umów EPC Energy Performance Contract; nazwę ESCO zarezerwujmy dla wykonawców takich projektów), w sektorze publicznym. W szczególności ustawa precyzuje, w jakich sytuacjach umowy EPC nie będą miały wpływu na zwiększenie poziomu długu publicznego, i tym samym wdraża wytyczne Eurostatu w tym zakresie. W zamyśle ma to zlikwidować jedną z głównych barier stosowania w Polsce umów o poprawę efektywności energetycznej.

Nurt publiczny i prywatny

W rynku EPC możemy wyodrębnić dwa nurty. Pierwszy nurt to projekty publiczne, które były realizowane według zasad EPC, ale wykorzystując model Partnerstwa Publiczno-Prywatnego (PPP). Obecnie zmienia się to na poczet stosowania wprost modelu EPC (używa się odpowiedniej nomenklatury i stosuje się zasady EPC). Drugi nurt stanowią projekty realizowane między prywatnymi podmiotami, z czego dwie największe grupy stanowią spółdzielnie mieszkaniowe (zwykle reprezentowane przez Zarząd Spółdzielni) i Wspólnoty Mieszkaniowe (reprezentowane zazwyczaj przez Zarząd Wspólnoty i Administratora). To z tymi podmiotami firma ESCO ustala warunki współpracy i podpisuje umowę. Z punktu widzenia modelu EPC sektor mieszkaniowy jest znacznie bardziej problematyczny niż publiczny. W budynkach publicznych są większe możliwości zarządzania energią, narzucenia określonych parametrów (np. poprzez stworzenie odpowiedniej metodyki) oraz egzekwowania gwarancji efektów.                     

Definicja ESCO

Przedsiębiorstwo oszczędzania energii typu ESCO (skrót od ang. Energy Service Company) to firma świadcząca usługi energetyczne lub dostarczająca innych środków poprawy efektywności energetycznej dla użytkownika/odbiorcy energii, biorąc przy tym na siebie pewną część ryzyka finansowego. Zapłata za wykonane usługi jest oparta (w całości lub w części) na osiągnięciu poprawy efektywności energetycznej oraz spełnieniu innych uzgodnionych kryteriów efektywności.

Oznacza to więc, że firma typu ESCO angażuje swoje środki finansowe w przeprowadzenie u klienta przedsięwzięcia modernizacyjnego, a odzyskuje poniesione nakłady (wraz z wynagrodzeniem) poprzez płatności rozłożone w czasie. Okres zwrotu inwestycji zależy od indywidualnych ustaleń pomiędzy stronami. Płatności dokonywane przez klienta pochodzą z wygenerowanych oszczędności w kosztach energii. W praktyce istnieje szereg modeli usług świadczonych przez firmy typu ESCO, które różnią się sposobem finansowania, podziałem ryzyka oraz podziałem zysków pochodzących z zaoszczędzonych pieniędzy.

Firma typu ESCO może korzystać z różnych źródeł finansowania, w tym również z finansowania, które uzyskał klient (m.in. w formie pomocy publicznej polegającej na uzyskaniu różnego rodzaju dotacji lub finansowania. (definicja opublikowana przez Ministerstwo Aktywów Państwowych).

Podstawy prawne

Zasoby publiczne podlegają szczególnej uwadze i mają być modernizowane obligatoryjnie. Z punktu widzenia EPC ważna jest delegacja ustawowa do ustawy o efektywności energetycznej, czyli rozporządzenie o ryzykach w umowach o poprawę efektywności energetycznej (wskazujące jak i w jakich proporcjach dla strony publicznej i wykonawcy prywatnego klasyfikować ryzyka).

Szczegółowe informacje dotyczące konstruowania umowy o poprawie efektywności energetycznej zawiera zaś Poradnik ESCO dla samorządów, który powstał na podstawie projektu zrealizowanego przez Narodową Agencję Poszanowania Energii. Publikacja przeznaczona jest dla przedstawicieli sektora publicznego, którzy zamierzają realizować przedsięwzięcia obejmujące głęboką modernizację energetyczną budynków użyteczności publicznej zakładającą kontraktowanie efektu energetycznego. W poradniku przedstawiono najważniejsze informacje pomocne w udzieleniu zamówienia publicznego w trybie dialogu konkurencyjnego uregulowanego zapisami ustawy z dnia 29 stycznia 2004 roku Prawo zamówień publicznych (PZP), w modelu współpracy z przedsiębiorcą ESCO. Oczywiście jeśli beneficjenci, czy właściciele budynków prywatnych będą chcieli z takich wytycznych korzystać, to na pewno warto.

Do końca stycznia 2023 powstaną Wytyczne do Ustawy o efektywności energetycznej, dotyczące umów o poprawę efektywności energetycznej (EPC), adresowane do sektora publicznego.

EPC nie dla każdego

Jako główne bariery w rozwoju rynku EPC i firm ESCO wskazuje się m.in. nieufność właścicieli budynków i potencjalnych (nowych) przedsiębiorstw ESCO do formuły EPC (skomplikowane procesy negocjacyjne umowy EPC, element gwarancji efektu i finansowania). Jedną z metod uzyskania dofinansowania jest udział w programie Renowacja z gwarancją oszczędności EPC Plus Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Dofinansowanie w połączeniu ze środkami uzyskanymi z oszczędności energii w okresie wieloletnim pozwala zaaranżować modernizację neutralną kosztowo.

Negocjowanie umów – trudny orzech do zgryzienia

Praktyka pokazuje, że umowy publiczne EPC są rzeczywiście rozbudowane, co wpływa z kolei na dość długi proces ich negocjowania. W umowie konieczne jest określenie gwarantowanych poziomów oszczędności energii i mechanizmów wynagradzania z dodatkowych oszczędności oraz konsekwencji ich nieosiągnięcia. Oprócz tego zawiera się szereg szczegółowych zapisów umownych zabezpieczających stronę publiczną na wypadek niepożądanych możliwych zdarzeń. Np. co w sytuacji, gdy wykonawca projektu zbankrutuje, zrezygnuje z prowadzenia projektu, albo zostanie zastąpiony innym etc. Rozpatruje się poszczególne kwestie nie tylko od strony kar umownych, ale także ich egzekwowania. W grę wchodzi interes publiczny i publiczne pieniądze, dlatego też taka daleko posunięta ostrożność jest w pełni zrozumiała.

W przypadku prywatnych umów EPC kształtuje się je zgodnie z zasadą swobody umów, strony umowy decydują, czy chcą w mniejszym stopniu opisywać ryzyka. Jest to bardziej umowa opisująca, co jest do zrobienia, niż zabezpieczająca, jak w przypadku umów publicznych. Zazwyczaj właściciel budynku decyduje się na wykonawcę ESCO na podstawie jego referencji, a umowa zawiera główne zasady EPC dostosowane do indywidualnej sytuacji. Mówiąc o umowach EPC mówimy jednak zawsze o efekcie energetycznym gwarantowanym przez firmę ESCO.

Bariery w rozwoju rynku projektów EPC w sektorze mieszkaniowym

W przypadku budynków mieszkalnych kwestią najbardziej problematyczną jest uzyskanie gwarancji efektów. Po pierwsze trudno jest regulować temperaturę w mieszkaniach prywatnych, a dodatkowo jest wiele ograniczeń związanych z umowami o dostawę ciepła czy węzłami ciepła (grupowymi albo indywidualnymi). Dlatego jest różna praktyka wyliczania oszczędności. Np. firma ESCO uzyskuje oszczędności przebudowując przyłącza energetyki cieplnej. Łączy to z innymi działaniami w jeden globalny efekt, który jest umownie przeliczany na konkretne kwoty pieniężne. W umowach prywatnych w sposób bardziej elastyczny, niż w umowach publicznych, podchodzi się do karania za niedobór efektu. Może to być np. czasowe zmniejszenie wynagrodzenia albo czasowe zawieszenie opłaty za serwis. Nie oznacza to wcale, że beneficjent prywatny jest bardziej rozrzutny, ale może być bardziej elastyczny i np. skompensować oszczędności z gorszego i lepszego okresu oszczędności. Natomiast w umowach publicznych zasadą jest ustanawianie sztywnych kar umownych, a niedobór techniczny jest przeliczany na karę pieniężną.

Wyższa marża – ale i większy zysk

W tej formule Zamawiający musi zaakceptować większą marżę, niż przy okazji zwykłej modernizacji. Większa marża wynika zaś z większych ryzyk po stronie Wykonawcy ESCO, który w zamian oferuje nie dość, że wyższy poziom oszczędności, to jeszcze gwarantowany finansowo. Wieloletnie doświadczenia pokazują, że w efekcie realizacji umowy EPC, oszczędności określone w umowie zostaną rzeczywiście uzyskane, a nie pozostaną tylko na papierze.

Dla pobudzenia publicznego, a zwłaszcza prywatnego nurtu projektów EPC kluczowe znaczenie będzie miało wypracowanie formuły, która pozwoli na finansowanie firm ESCO. Widzę tu przestrzeń dla banków, które mogłyby stworzyć instrumenty finansowe dedykowane dla tego typu inwestycji. Razem z Ministerstwem Klimatu i Środowiska oraz NFOŚiGW, KAPE SA pracuje nad wypracowaniem koncepcji i mechanizmów, które pobudziłyby rozwój rynku projektów EPC i zwiększyłyby liczbę firm ESCO.

Artykuł powstał w ramach kampanii informacyjnej projektu FinEERGo-Dom. Projekt ten otrzymał finansowanie z programu Unii Europejskiej w zakresie badań naukowych i innowacji Horyzont 2020 w ramach umowy o dofinansowanie nr 847059.
Wyłączną odpowiedzialność za treść niniejszego artykułu ponoszą jego autorzy. Treść ta odzwierciedla jedynie opinię autorów, a Komisja Europejska nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek wykorzystanie zawartych w nim informacji.

KapeArtykuł powstał we współpracy z Krajową Agencją Poszanowania Energii

Polecamy inne artykuły o podobnej tematyce:

Na czym będzie polegał ETS2? Czym jest Społeczny Fundusz Klimatyczny? (26 marca 2024)Przyłączanie OZE do sieci i cable pooling. Stanowisko Prezesa URE (26 marca 2024)Wiadomo jak mierzyć ilości energii z OZE. Przepisy wykonawcze do zeszłorocznej nowelizacji (25 marca 2024)Kobieta z energią: finał programu Women's Energy In Transition – Polish Edition 2023 (22 marca 2024)Planujemy działania, które wpłyną na wykorzystanie biometanu do celów transportowych (20 marca 2024)
©Teraz Środowisko - Wszystkie prawa zastrzeżone.
Kopiowanie i publikacja tekstów, zdjęć, infografik i innych elementów strony bez zgody Wydawcy są zabronione.
▲  Do góry strony