Paweł SosnowskiPełnomocnik zarządu ds. regulacji środowiskowych w Interzero
Teraz Środowisko: Rozpoczynamy 2023 rok, w którym czekają nas kolejne zmiany prawa w zakresie gospodarki odpadami. Co należy mieć na uwadze?
Paweł Sosnowski (PS): Przede wszystkim na ukończeniu są prace nad projektem ustawy dotyczącej ograniczenia stosowania produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych. Jest to transpozycja przepisów dyrektywy potocznie nazywanej single use plastics (SUP). Te przepisy prawdopodobnie wejdą w życie na przełomie pierwszego i drugiego kwartału tego roku. Największy wpływ będą miały na firmy wprowadzające wybrane rodzaje jednorazowych produktów z tworzyw sztucznych. Część z tych towarów zostanie wycofana z użytkowania jeszcze w 2023 roku. Chodzi m.in. o plastikowe talerze, sztućce, słomki czy patyczki higieniczne jednorazowego użytku. Oprócz ustanowienia zakazu ich wprowadzenia do obrotu, ograniczenia dosięgną także stosowania innej grupy produktów wytworzonych z tworzyw sztucznych, takich jak kubeczki i pojemniki jednorazowe na żywność. Przepisy zobowiążą sprzedawców czy prowadzących jednostki gastronomiczne do pobierania od nabywców tych opakowań lub zapakowanych w nich posiłków i napojów dodatkowej opłaty, a od 2024 roku będą także zobowiązani zapewnić w ofercie opakowania alternatywne. W ustawie pojawią się także regulacje, które nałożą obowiązkową opłatę na wprowadzających np. chusteczki higieniczne czy wyroby tytoniowe z filtrami. Pozyskane z niej środki zostaną przeznaczone na uprzątanie miejsc publicznych z odpadów pochodzących z tych produktów.
TŚ: Jak przedsiębiorcy powinni przygotować się na nowe przepisy?
PS: Nowe prawo dotknie w części przedsiębiorców, którzy nie mieli wcześniej obowiązku zagospodarowania odpadów powstałych z ich produktów. Pierwszym krokiem, który będą musieli wykonać w 2023 roku będzie rejestracja w Bazie danych o produktach i opakowaniach oraz o gospodarce odpadami czyli w BDO. Podmioty dotychczas niezarejestrowane zostaną zobowiązane do złożenia wniosku do rejestru. Natomiast zarejestrowani przedsiębiorcy, będą musieli złożyć wniosek aktualizacyjny, w którym zadeklarują wprowadzanie do obrotu produktów objętych nową regulacją. Od tego też roku będą musieli prowadzić ewidencję wprowadzonych produktów, na podstawie której m.in. będzie naliczana wspomniana wcześniej opłata na uprzątanie miejsc publicznych. Natomiast w przypadku przedsiębiorców, których dotknie zakaz wprowadzania do obrotu produktów, najlepszym rozwiązaniem jest przestawienie produkcji na inne, alternatywne wyroby. Zresztą od dłuższego czasu tak już się dzieje.
TŚ: Czy SUP poza wyeliminowaniem wybranych produktów z rynku, otworzy nowe możliwości rozwoju biznesu?
PS: Jestem przekonany, że przedsiębiorcy wykorzystają szanse jakie stworzy SUP. Już obecnie widzimy zwiastuny takich inicjatyw, np. na niektórych festiwalach muzycznych napoje są serwowane w wielorazowych kubkach, za które płaci się kaucję. Analogiczne rozwiązania spotykamy również w wybranych kawiarniach w Polsce. Jak widać małe systemy kaucyjne działają bez wymogów ustawowych i są dobrym prognostykiem na przyszłość. Z dyrektywą SUP i przepisami, które dotyczą ograniczenia stosowania niektórych produktów z tworzyw sztucznych wiąże się bowiem drugi projekt, który zmienia przepisy ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi. Dyrektywa SUP, a za nią projektowane polskie przepisy, przewidują obowiązek uzyskiwania określonych poziomów zbierania butelek jednorazowych z tworzywa sztucznego. Do 2029 roku ma on wynieść 90% w stosunku do wprowadzonych tego typu opakowań. Jedynym możliwym rozwiązaniem, aby sprostać temu wyzwaniu jest ustanowienie systemu kaucyjnego.
TŚ: Co dziś wiemy o systemie kaucyjnym?
PS: Przede wszystkim warto podkreślić, że systemy kaucyjne działają już w 12 krajach UE. Ten model systemu zbierania, choć bardzo regionalnie zróżnicowany, sprawdza się. W Polsce system obejmie, nie tylko butelki z tworzywa sztucznego, ale także butelki ze szkła wielokrotnego użytku czy opakowania metalowe na napoje. Spodziewamy się, że to prawo wejdzie w życie w drugim kwartale 2023 roku. Naturalnie, systemy kaucyjne nie zostaną utworzone z dnia na dzień, ale najpóźniej zaczną funkcjonować w Polsce w 2025 roku.
TŚ: Jakie poziomy zbiórki są osiągane dzięki systemowi kaucyjnemu?
PS: W wielu krajach, w których tego typu rozwiązania funkcjonują, poziomy zbierania oscylują wokół 90%.
TŚ: Jak będzie wyglądał polski system kaucyjny?
PS: Założeniem ustawy jest pozostawienie jak największej swobody przedsiębiorcom w tworzeniu systemu kaucyjnego. Warunki brzegowe zapisane w projekcie zakładają natomiast, że system ma obejmować cały kraj i ma być otwarty dla wszystkich przedsiębiorców wprowadzających produkty w opakowaniach objętych kaucją oraz jednostek handlowych, które będą chciały do niego przystąpić. Warto dodać, że w Polsce ma obowiązywać rozwiązanie bezparagonowe, co oznacza, że klient będzie mógł zwrócić opakowania do dowolnego sklepu bez konieczności okazania dowodu potwierdzającego wcześniejszy zakup. To duże ułatwienie, które pozytywnie wpłynie na liczbę zwracanych opakowań.
TŚ: Czy jeśli zrobimy zakupy w sklepie A, gdzie zapłacimy kaucję, a następnie oddamy opakowania w sklepie B, to czy on nie będzie stratny?
PS: W takiej sytuacji sklep A przekaże środki z kaucji do operatora systemu, a od niego środki te trafią do sklepu B.
TŚ: Kim będzie operator systemu kaucyjnego?
PS: Przepisy mówią właściwie nie o operatorze ale o podmiocie reprezentującym, który ma zostać powołany przez wprowadzających produkty w opakowaniach na rynek. Takich operatorów może być więcej niż jeden. Będą oni obowiązani uzyskać zgodę na uruchomienie systemu kaucyjnego najpóźniej na 6 miesięcy przed jego planowanym startem. Zapewne więc w połowie przyszłego roku poznamy liczbę takich podmiotów.
TŚ: Przenieśmy się z krajowego podwórka na unijne, bo tam szykują się poważne zmiany.
PS: W ubiegłym roku rozpoczęły się prace na poziomie UE dotyczące wprowadzenia rozporządzenia, które ma zastąpić przepisy dyrektywy z 1994 r. w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych. Zgodnie z prawem wspólnotowym rozporządzenie będzie obowiązywało wprost, bez konieczności przenoszenia jego przepisów do prawa krajowego.
TŚ: Czego dotyczą te przepisy i jak wpłyną na rozwój gospodarki o obiegu zamkniętym?
PS: Po pierwsze, opakowania zostaną podzielone na kilka rodzajów w zależności od przydatności do recyklingu, której minimalny poziom wyniesie 70%. Drugą istotną kwestią zapisaną w rozporządzeniu jest udział recyklatów w nowych opakowaniach z tworzyw sztucznych. W niektórych przypadkach wymagany poziom wyniesie nawet 50%. W związku z tym wzrośnie popyt na recyklat, co przyczyni się do dalszego rozwoju branży odpadowej. Ponadto w rozporządzeniu zajęto się także zjawiskiem zbyt dużych opakowań względem zapakowanego w nich produktu. Obecnie zaproponowano wskaźniki proporcji wielkości opakowania do wielkości produktu jedynie dla opakowań transportowych, ale to może ulec zmianie i zostać rozszerzone na inne opakowania. Wymagany będzie także określony udział opakowań wielokrotnego użytku. Według założeń Komisji Europejskiej do 2040 roku o 15% zmniejszy się również ilość opakowań wprowadzanych do obrotu w stosunku do 2018 roku. Te ambitne cele i kierunek, w którym zmierza legislacja, wskazują, że projekt budowy europejskiej gospodarki o obiegu zamkniętym przyspiesza.
Artykuł powstał we współpracy z firmą Interzero
