Biogazownie komunalne wyrosną jak grzyby po deszczu? Rusza program wsparcia

© Ulrich Müller

Dziś rusza nowo ogłoszony program Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) „Rozwój kogeneracji w oparciu o biogaz komunalny”, który spotkał się z entuzjastycznym przyjęciem. Inauguracja wywołała szeroką dyskusję i pomysły, jak polepszyć warunki dla tego typu inwestycji (założenia omówiliśmy w artykule pt. NFOŚiGW wesprze biogazownie. Pożyczki do 100%, dotacje bez limitów).

Moc instalacji a potrzeby

Zgodnie z informacjami przedstawionymi na konferencji w siedzibie NFOŚiGW, w Polsce istnieje obecnie 10 biogazowni komunalnych⁽¹⁾: WZO Leszno-Trzebania, BWiK „Wod Kan” – Biała Podlaska, WCR Jarocin, ZGO Gać, Master-Tychy, MZK Stalowa Wola, PGO Kielce-Promnik, ZZO Poznań- Suchy Las, Lubartów - Wólka Rokicka, ZUOK „Orli Staw” (na ukończeniu). Dedykowane strumieniowi bioodpadów są dwie – poznańska i kaliska („Orli Staw”), które różnią się trybem pracy (odpowiednio: okresowa i ciągła). Cztery spośród pozostałych instalacji już planują przebudowę pod strumień selektywnie zebranych bioodpadów (Jarocin chce otworzyć instalację jeszcze w tym roku). 

Masa zebranych selektywnie bioodpadów w Polsce. Źródła: 2018 r. – dane za NFOŚiGW, 2020 r. - dane ze sprawozdań marszałkowskich, 2028 r. i 2034 r. – prognozy KPGO 2028.© Teraz Środowisko

Wspomniane dwie funkcjonujące instalacje fermentacji selektywnie zebranych odpadów biodegradowalnych mają wydajność 45 tys. Mg/rok. Jak ma się ona do potrzeb? To kropla w morzu. Prognoza Krajowego Programu Gospodarowania Odpadami na rok 2028 (KPGO 2028) wskazuje, że za 5 lat zapotrzebowanie na tego typu moce przerobowe sięgnie 830 tys. Mg/rok. Równocześnie, bioodpadów zbieramy daleko więcej. Obecnie, w polskich gminach selektywnie zbiera się ilość bioodpadów znacząco przewyższającą te moce. W 2018 r. było to 1022,4 tys. Mg (dane NFOŚiGW), a w 2020 r. 1473,2 tys. Mg (dane z omawianego przez nas wcześniej raportu Instytutu Ochrony Środowiska-Państwowego Instytutu Badawczego „Gospodarowanie odpadami komunalnymi w 2020 r. Sprawozdania marszałków województw”).

Moce biogazowni

Tymczasem, w programie mogą wziąć udział projekty o mocy już od 5 tys. Mg/rok. Czy będą opłacalne? - Od strony efektywności energetycznej, efektywność zaczyna się od 1MW, czyli 45-60 tys. ton, które powinny być przetworzone – mówił Andrzej Sobolak, prezes Stowarzyszenia Biorecykling w czasie debaty w NFOŚiGW. Jak podkreślił, program ma jednak adresować nie tylko kwestie efektywności energetycznej, ale i problem „niedoboru 1 mln ton przetwarzania odpadów”.

Instalacje na terenie Europy mają średnio 37 tys. ton/rok. - 25-30 tys. ton jest granicą odpowiedzialną. Instalacja 30 tys. ton to koszt rzędu 80-90 mln zł – wskazał z kolei prof. dr hab. inż. Andrzej Jędrczak z Uniwersytetu Zielonogórskiego, dodając, że to drogie instalacje, a ich koszt nie maleje liniowo.

Prowadzący najnowszą biogazownię komunalną w Polsce Piotr Szewczyk, z-ca dyrektora ZUOK „Orli Staw”, zaznaczył, że przy doborze mocy trzeba myśleć zarówno o zapewnieniu dostaw substratu (bioodpadów), ale i zagospodarowaniu powstałej energii elektrycznej i cieplnej. - Zaprojektowaliśmy instalację o mocy 15 tys. ton/rok z jednym reaktorem, dostawiając drugi na 15 tys., gdy już będziemy mieli realnie taki strumień odpadów – mówił Szewczyk. Dodał, że gdyby zbudowano na raz instalację przetwarzającą 30 tys. ton odpadów rocznie, powstałby problem z zagospodarowaniem 1 MW energii cieplnej, z którym – w oddaleniu od budynków mieszkalnych – „nie byłoby co zrobić”. Przytoczył przyszłe możliwe ścieżki, jak rozdzielanie biogazu na 60% metanu oraz 40% CO₂.

Wsad – tylko komunalne czy miks?

Poza kwestią mocy, podniesiono temat substratów. Program zakłada powiązanie dofinansowania z udziałem odpadów komunalnych i osadów ściekowych we wsadzie do biogazowni („intensywność dofinansowania będzie zmniejszana proporcjonalnie do udziału sumy mas selektywnie zebranych bioodpadów komunalnych i komunalnych osadów ściekowych w łącznej masie przetwarzanych odpadów”). - Wsadem może być również problemowy odpad z rolnictwa, z gastronomii czy z handlu, co powinno być uwzględnione w programie, bez utraty wartości dofinansowania. Uzyskalibyśmy bardzo duży efekt ekologiczny i energetyczny – wskazywał Sobolak.

- Gmina praktycznie nie ma dużego wpływu na rodzaje i ilości przyjmowanych odpadów oraz ich sezonowość. Stąd też wydaje się za uzasadnione, aby umożliwić przyjmowanie odpadów organicznych z innych źródeł niż komunalne do 20% - uzupełnił w komentarzu dla redakcji Konrad Nowakowski, prezes Polskiej Izby Recyklingu i Odzysku Opakowań.

Podłączenie do sieci

Padła kwestia przyłącza do sieci ciepłowniczej. - Pójdę w kontrze co do instalacji małych, gminnych, powiatowych. W programie mamy dodatkowe punkty mamy za podłączenie do sieci ciepłowniczej. To bardzo dobre podejście systemowe, którego… nie spełni 99 % instalacji w MBP-ach – skonstatował Sobolak, podkreślając, że jeden kilometr izolowanego rurociągu to koszt setek tysięcy euro. - Budowanie zbyt małych instalacji spowoduje, że jeden z elementów - ciepło, nie będzie wykorzystany – dodał. Zasugerował, że instalacje nie muszą się przyłączać do sieci, ale np. poprzez coroczny audyt Urzędu Regulacji Energetyki uzyskiwać potwierdzenie wykorzystania 70-80% produkowanej energii. - Ułatwmy to inwestorom, jeśli mamy pójść w kierunku mniejszych instalacji – stwierdził.

Długość programu i procesy decyzyjne

Powstaje także pytanie o długość naboru (1,5 roku). - Pojęcie krótki nie dotyczy procesu wyboru optymalnej technologii oraz procesu budowy - to jest wykonalne w 18 miesięcy. Jednak proces uzyskania stosownych pozwoleń jest długi. Dlatego należy się liczyć z tym, iż wnioski mogą złożyć podmioty, które mają już wysoko zaawansowane projekty albo takie, które będą ograniczone do zainstalowanej mocy elektrycznej nie większej niż 0,5 MW. Największa efektywność jest dla instalacji o mocy 1 MW i więcej, jednak takie przedsięwzięcia wymagają dłuższych uzgodnień. Zmiana prawa ułatwiająca uzyskanie wymaganych uzgodnień dla projektów z zakresu gospodarki w obiegu zamkniętym jest zatem koniecznością (…) Bez tego zarówno gminy jak i przedsiębiorcy a w konsekwencji i państwo nie zrealizuje celów środowiskowych i poziomów recyklingu – komentuje Konrad Nowakowski. Sugeruje, nabór ciągły w perspektywie 5 lat, by gminy „mogły korzystać z gwarancji wsparcia pomimo niezależnie od nich przedłużającej się procedury administracyjnej”.

Biogazownie - korzyści dla mieszkańców i środowiska

Mimo sugestii zmian, program wzbudził entuzjazm ekspertów. - Samą „biologią” jesteśmy w stanie zrealizować 25% celów recyklingu. Koszty selektywnej zbiórki są wysokie, ale dzięki biogazowniom mamy zwiększony poziom recyklingu, produkcję energii i nawozu. Te trzy elementy są kluczowe – wyliczał Tomasz Uciński, prezes Krajowej Izby Gospodarki Odpadami. Lokalne użycie nawozu sugeruje wykorzystać jako element kampanii edukacyjnych, ukazujący mieszkańcom powiązanie: zbiórka bioodpadów-korzyść dla środowiska (i dla mieszkańców).

- Produkujemy energię elektryczną ze źródeł odnawialnych, mamy obniżoną emisję co2 do środowiska, a po trzecie – produkujemy nawóz, który zawracamy do gruntu – wyliczał prof. Jędrczak, zaznaczając, że w przyszłości można też odzyskiwać ciepło odpadowe, ale „nie wszystko od razu”.

Marta Wierzbowska-Kujda
Redaktor naczelna, sozolog

Więcej treści dotyczących samorządów w zakładce Teraz Samorząd.