Straty wody udaje się w Polsce ograniczyć, technologia pomaga

- Mierząc w kilku czy kilkunastu miejscach ciśnienie i przepływ wody systemu wodociągowego, możemy precyzyjnie zlokalizować awarię i znacznie szybciej niż dotychczas ją usunąć – mówił na łamach Teraz Środowisko Maciej Kocięcki, dyrektor rozwoju Internetu Rzeczy (IoT) z Orange Polska. Czy te inwestycje przynoszą realne efekty? Otóż, tak. Powyższe linki odnoszą do konkretnych przykładów, niżej zaś przywołujemy dane dla Polski.

Dane statystyczne potwierdzają efekty. Wodą w Polsce gospodarujemy coraz rozsądniej - wynika z raportu „Wskaźniki zielonej produkcji w Polsce 2022” Głównego Urzędu Statystycznego. Miast dotyczy tu, oczywiście, zużycie wody na potrzeby eksploatacji sieci wodociągowej, które stanowi ok. 18,5% całego krajowego zużycia⁽²⁾ (1632,8 hm³ w roku 2021). GUS ocenia tę zmianę pozytywnie, wskazując, że w stosunku do 2000 r. ograniczono straty o 6,9%. W raporcie zmierzono też tzw. wskaźnik wodochłonności gospodarstw domowych (stosunek zużycia wody z wodociągów w gospodarstwach domowych do wartości dodanej brutto gospodarstw domowych). W 2021 r. (najnowsze dane) wskaźnik wyniósł 2,2 m³/tys. zł, a zatem zmalał zarówno względem 2020 r., jak i 2000 r., odpowiednio o 3,5% i 65,9%.

Nie tylko ilość

Poza ilością wody i walką z marnotrawieniem tego zasobu, technologie mogą służyć też dbałości o jej jakość. - Zbyt mało działamy „zlewniowo”, dodatkowo obawiamy się w Polsce wykorzystywać nowoczesne technologie. Przykład? Mamy trzeci na świecie atlas natężeń deszczów miarodajnych, a ciągle niewiele podmiotów czy projektantów z niego korzysta. Problemem jest także brak inwentaryzacji i monitoringu przelewów burzowych. Prawo dopuszcza 10 sztuk rocznie bez określenia objętości i ładunku zrzutu, ani wpływu na odbiornik (…) miasta mają pozwolenie na odprowadzania wód i ścieków o „jakichś parametrach” – komentował dla Teraz Środowisko Wojciech Falkowski, prezes Ecol Unicon po wydarzeniu dotyczącym retencji. Niemniej, wskazał że są przykłady udanego monitoringu jakościowego w Polsce. Wyliczył Rzeszów, gdzie na jednej ze zlewni miejskich mierzy się potencjał red-ox, przewodność czy zasolenie wód opadowych.

Na styku

Przy planowaniu gospodarowania wodami nie sposób uciec od jej powiązania z innymi elementami tkanki miejskiej. W ich dostrzeganiu i zarządzaniu nimi nowe technologie znajdują szerokie zastosowanie. Wymienić warto z pewnością inwestycje w zieleń miejską i kalkulowanie wartości usług ekosystemowych (związanych z bilansem wodnym) czy wzięcie pod uwagę przepuszczalności gruntu (koncept miasta-gąbki). Tu jednak nie zawsze technologia ma uzasadnienie – widoczny jest zwrot w kierunku tzw. nature based solutions, których nie trzeba dodatkowo utrzymywać.

Innym aspektem jest spojrzenie na wodę i ścieki jako nośniki ciepła. W bilansie energetycznym może działać to dwukierunkowo. Niektóre miasta, jak Płock czy Warszawa podejmują prace nad odzyskiem ciepła ze ścieków i wykorzystaniem w miejskiej lub przemysłowej sieci cieplnej.

- Systemy oczyszczania ścieków obiecują duże możliwości odzyskiwania ciepła. Badania wykazały, że około 20% wszystkich budynków w Niemczech mogłyby być ogrzewane przy użyciu tej technologii – wskazuje raport „The making of a smart city: best practices across Europe” ⁽³⁾przygotowanym na zlecenie Komisji Europejskiej. Dalej dostajemy łyżkę dziegciu – większość dotychczasowych projektów zakończyła się niepowodzeniem ze względów technicznych i/lub przeszkód finansowych.

Wspomniany raport daje też przykłady w odwrotną stronę. Woda może uczestniczyć w gospodarowaniu energią przez odbiór ciepła odpadowego np. z serwerowni. W raporcie opisano taki pilotaż w Växjö (Szwecja).

Bydgoszcz świeci przykładem

Warto wspomnieć, że w ub. roku zakończył się unijny projekt „City Water Circles" i powstała obszerna publikacja ⁽⁴⁾nt. gospodarki wodnej o obiegu zamkniętym i wykorzystaniu wody w miastach. Stanowi ona zestaw narzędzi zawierający informacje na temat inteligentnego planowania, zarządzania, inżynierii i rozwiązań cyfrowych w zakresie oszczędzania i ponownego wykorzystania wody. Podręcznik uzupełniono o przykład 5 pilotażowych rozwiązań, wśród których obok Turynu, Mariboru, Splitu i Budapesztu znalazł się bydgoski projekt „Wykorzystanie wody deszczowej pochodzącej z dachów do zasilania ogrodów deszczowych" (więcej w artykule Miasta, które czerpią zyski z deszczu).