Samorządy mają problem z włączeniem się do realizacji polityki klastrowej

© ipopba

W raporcie⁽¹⁾ „Benchmarking klastrów w Polsce – edycja 2022” po lupę wzięto 41 klastrów z całej Polski, wśród których znalazły się te skupione na działalności związanej z produkcją energii jak (np. Lubelski Klaster Ekoenergetyczny) lub kwestiach środowiskowych i odpadowych (np. Klaster Gospodarki Odpadowej i Recykling). Z badań wynika, że tylko w 16 klastrach jednym z członków jest jednostka samorządu terytorialnego (JST). W przypadku 26 klastrów wykazano przynajmniej 1 aktywną umowę o współpracy z podmiotami samorządowymi lub rządowymi. Ponad 1/3 klastrów nie korzysta lub nie pozyskała jakichkolwiek środków publicznych.

Zgodnie z przyjętym przez PARP systemem ocen, przynajmniej połowa klastrów uzyskała bardzo słabe wyniki w obszarze zasobów finansowych i infrastrukturalnych oraz rozwoju innowacji w klastrze. Biorąc pod uwagę branże, relatywnie słabiej prezentuje się obszar budownictwa oraz jakości życia, turystyki i rekreacji. Z kolei w przypadku analizy mocnych stron klastrów, szczególnie dobrze ocenić można obszar procesów zarządczych oraz cyfryzacji klastra – czytamy w raporcie. Taką aktywność zadeklarowało 28 klastrów. Jednym z obszarów oddziaływania klastrów na otoczenie poprzez działania mające na celu poprawę stanu środowiska przyrodniczego. W tym zakresie najczęściej wskazywano wykorzystanie koncepcji GOZ, wdrożenie rozwiązań wynikających z audytu energetycznego (59%), prowadzenia prac B+R w dziedzinie technologii niskoemisyjnych (54%) oraz wytwarzanie i dystrybucję energii z OZE (54%) – informuje PARP.

Warto przypomnieć, że 2020 r. został opublikowany dokument wytyczający kierunki rozwoju polityki klastrowej w Polsce. Od tego czasu nie uległ aktualizacji mimo dużych zmian w sytuacji gospodarki (pandemia COVID-19, wojna w Ukrainie, kryzys energetyczny itp.). Eksperci PARP zalecają regularny przegląd i aktualizację polityki klastrowej z uwzględnieniem źródeł finansowania w perspektywie finansowej 2021- 2027.

PARP stwierdza też w raporcie, że samorząd regionalny ma trudności z wdrażaniem instrumentów realizacji polityk publicznych przez klastry.

- Jedną z przyczyn jest trudność z przełożeniem różnorodnych dokumentów prawnych oraz strategicznych na poziom regionu i dodatkowe uwarunkowania związane z wdrażaniem funduszy europejskich. Z tego względu rekomenduje się podjęcie szeregu działań. Aktualnie przepływ informacji nt. dostępnych instrumentów wsparcia dla klastrów na potrzeby realizacji polityk publicznych jest niewystarczający – czytamy w raporcie.

Otwarcie dla klastrów energii – samorządy będą miały większy udział

Na łamach Teraz-Środowisko.pl informowaliśmy, że do Sejmu trafił rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o OZE i innych ustaw (nr UC99), którego celem jest m.in. usprawnienie rozwoju klastrów energii w Polsce. Zgodnie z propozycją definicji, klaster to „porozumienie, którego przedmiotem jest współpraca w zakresie wytwarzania, magazynowania, równoważenia zapotrzebowania, dystrybucji energii elektrycznej lub paliw (…)lub w zakresie wytwarzania, magazynowania, równoważenia zapotrzebowania, przesyłania lub dystrybucji ciepła, lub obrotu ciepłem, w celu zapewnienia jego stronom korzyści gospodarczych, społecznych lub środowiskowych lub zwiększenia elastyczności systemu elektroenergetycznego”. Jedną ze stron porozumienia musi być obowiązkowo samorząd. Rejestr klastrów będzie prowadził prezes Urzędu Regulacji Energetyki.

Czytaj też: Powstał Katowicki Klaster Energii. W ramach klastra mają powstać instalacje o łącznej mocy 30 MW

Dotychczasowe przepisy nie sprawdziły się pod względem rozwoju klastrów. Definicja klastra energii została wprowadzona do polskiego porządku prawnego nowelizacją ustawy OZE z dnia 22 czerwca 2016 r. W latach 2017–2018 ówczesne Ministerstwo Energii przeprowadziło dwa konkursy dla klastrów energii, w wyniku których 66 inicjatyw uzyskało Certyfikat Pilotażowego Klastra Energii i zostało wpisanych na Listę Pilotażowych Klastrów Energii. Szacuje, że obecnie rynku można wyodrębnić 60 działających klastrów energii. Zgodnie z celami Polityki Energetycznej Polski do 2040 r., w Polsce będzie działało 300 takich zbiorowych podmiotów w perspektywie do 2030 r. W kolejnych latach będzie powstawało średnio ok. 25 klastrów rocznie.

Konkurs dla klastrów

PARP jest jedną z pierwszych instytucji, która zaangażowała się w upowszechnianie idei klasteringu w Polsce, ale też w działania bezpośredniego wsparcia na rzecz rozwoju klastrów od 2005 r. 30 maja rozpocznie się nabór do konkursu „Rozwój oferty klastrów dla firm” w ramach programu Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki na lata 2021-2027 (FENG). Skierowany jest do koordynatorów Krajowych Klastrów Kluczowych oraz ponadregionalnych klastrów wzrostowych. Interesariusze mogą starać się o dofinansowanie na rozwijanie zdolności badawczych i innowacyjnych oraz wykorzystywanie zaawansowanych technologii. Na wnioskodawców czeka 66 mln zł dofinansowania, z czego każdy projekt może uzyskać wsparcie w wysokości 85% kosztów kwalifikowanych.

Jak czytamy na stronie PARP, celem konkursu jest wzmocnienie potencjału oraz profesjonalizacji działalności koordynatorów klastra, poprzez rozwój innowacyjnej oferty usługowej na rzecz członków klastra w zakresie B+R+I (badania, rozwój i innowacje). Dotyczy to oferty w takich obszarach strategicznych jak: transformacja cyfrowa, gospodarka o obiegu zamkniętym (GOZ), gospodarka niskoemisyjna czy nowoczesna edukacja.

Patrycja Rapacka
Redaktor

Więcej treści dotyczących samorządów w zakładce Teraz Samorząd.