Nowy system korekcyjno-wyrównawczy będzie uwzględniał nie tylko dysproporcje dochodowe, ale także potrzeby wydatkowe samorządów. W tym celu zostanie stworzony indeks potrzeb wydatkowych JST – mówił w Sejmie Marek Wiewióra, dyrektor Departamentu Finansów Samorządu Terytorialnego w Ministerstwie Finansów.
W czwartek w Sejmie dyrektor przedstawił aktualny stan prac nad zmianami w systemie korekcyjno-wyrównawczym dochodów jednostek samorządu terytorialnego. Wiewióra przypomniał, że konsultacje założeń nowego systemu dochodów JST trwają już od grudnia 2022 r. Przedstawiając założenia nowego systemu Wiewióra dużo miejsca poświęcił indeksowi potrzeb wydatkowych JST, który będzie kluczowym elementem systemu korekcyjno-wyrównawczego.
- Potrzeby wyrównawcze byłyby liczone nie tak jak obecnie na podstawie dochodów podatkowych na mieszkańca faktycznego, ale byłyby liczone jako relacja dochodów podatkowych na mieszkańca przeliczeniowego, przy czym mieszkaniec przeliczeniowy to iloczyn mieszkańca faktycznego i indeksu potrzeb wydatkowych – wskazał dyrektor.
Współpraca z Bankiem Światowym
Wiewióra wyjaśnił, że indeks potrzeb wydatkowych, który opracował resort finansów we współpracy z Bankiem Światowym, jest „obiektywną miarą odzwierciedlającą zróżnicowane potrzeby wydatkowe samorządów”. Tłumacząc zasady tworzenia indeksu Wiewióra posłużył się przykładem dwóch gmin o takich samych dochodach podatkowych i takiej samej liczbie ludności. Jak zauważył, w obecnym systemie wyrównawczym obie będą mieć ten sam wskaźnik zamożności i będą jednakowo traktowane na użytek ustalenia subwencji wyrównawczej i ewentualnie wpłat janosikowego.
Dodał, że w nowym systemie dla obu gmin zostaną uwzględnione także potrzeby wydatkowe, ponieważ w każdej z nich mogą być różne koszty realizacji zadań. Jak tłumaczył, w jednej mogą być np. wyższe przeciętne rynkowe wynagrodzenia i w efekcie inne koszty realizacji zadań przez pracowników administracji samorządowej. - Większe wydatki na pomoc społeczną będzie miała ta jednostka samorządu, w której jest większy odsetek ludzi starszych - dodał.
Dyrektor zaznaczył, że indeks tworzy cały system wskaźników. Dlatego w pierwszym etapie będą wyodrębniane główne obszary realizacji zadań samorządowych, czyli tzw. obszary wydatków netto w podziale na poszczególne kategorie JST (7 kategorii). - W indeksie uwzględniamy tylko wydatki bieżące samorządów, czyli te które nie mają swoich źródeł pokrycia w dochodach samorządowych. Kwestie inwestycyjne pozostawiamy specjalnym funduszom na czele z Programem Inwestycji Strategicznych – wyjaśnił Wiewióra.
Czytaj też: Gospodarka odpadami w gminach pod kreską. KR RIO opublikowała dane za 2021 r.
Jak tłumaczył, w kolejnym kroku „do wydatków bieżących w poszczególnych obszarach wydatkowych szukamy korelacji z określonymi determinantami (statystycznymi zmiennymi)".
- Na przykład wydatki na administrację są skorelowane z takimi wskaźnikami jak liczba mieszańców, bo im wyższa liczba mieszkańców tym teoretycznie wyższe wydatki na administrację. Ale również relacja wynagrodzeń w sektorze przedsiębiorstw na danym terenie w relacji do średniej krajowej – tłumaczył przedstawiciel MF.
Wiewióra zaznaczył, że indeks potrzeb wydatkowych będzie korygował liczbę mieszkańców i będzie zależał od udziału danego obszaru wydatkowego w strukturze wydatków, ale również od relacji danej determinanty (zmiennej statystycznej) w relacji do średniej w kraju (sumy tych determinant dla całej kategorii samorządowej).
- Chcemy w tym mechanizmie potrzeb wydatkowych uwzględniać m.in. poziom dopłat samorządowych do oświaty ponad otrzymywaną subwencję, czyli tzw. lukę w finansowaniu oświaty – mówił dyrektor.
Dodał, że resort chce też, aby samorządy miały możliwość określenia w danym roku proporcji i struktury głównych obszarów wydatkowych. - Czyli np. żeby strona samorządowa, zgodnie ze swoimi potrzebami, mogła w danym roku przeznaczyć środki na oświatę lub transport. Jeśli tego nie zrobi to z automatu będzie wchodzić struktura historyczna ustalana na podstawie ostatnich lat, żeby uniknąć incydentalnych zmian – wyjaśnił Wiewióra.
Dodał przy tym, że MF przygotował już zestawienie najważniejszych determinant oraz wskaźników, które są „dość dobrze dopasowane statystycznie - poziom dopasowania jest powyżej 80%, a często nawet powyżej 90% więc wydaje się że ten system wskaźnikowy dobrze odzwierciedla potrzeby wydatkowe JST”.
Źródło: Serwis Samorządowy PAP
Więcej treści dotyczących samorządów w zakładce Teraz Samorząd.
