Granice ziemskiej wytrzymałości przekroczone. Nowe badanie obrazuje stan planety

© Proxima Studio

Naukowcy z zidentyfikowali osiem kluczowych dla bezpieczeństwa planety systemów i określili ich ilościowe „bezpieczne i sprawiedliwe” granice,  których przekroczenie doprowadzi do upadku tych systemów. Autorzy badania⁽¹⁾ pt. „Safe and just Earth system boundaries” wskazują, że większość z nich zostało już przekroczonych.

Jak wyjaśniono, badanie bazuje na autorytatywnych dowodach naukowych określających biofizyczne czynniki umożliwiające podtrzymanie życia na Ziemi („bezpieczne”), a także oceniających, w jaki sposób można uniknąć znacznych szkód dla ludzi i innych gatunków zamieszkujących Błękitną Planetę („sprawiedliwe”). Badacze podkreślają przy tym, że jest to pierwsze badanie kwantyfikujące granice ziemskiego systemu.

Czytaj też: Na 10 zidentyfikowanych zagrożeń, aż 6 dotyczy środowiska przyrodniczego

Granice systemu ziemskiego i granice planetarne

Badanie opiera się na znanej już koncepcji granic planetarnych, identyfikujących główne procesy regulujące stabilność i odporność życia na Ziemi. Naukowcy z Earth Commission  przyjrzeli się pięciu z tych procesów (tj. zagadnieniom związanym z klimatem, bioróżnorodnością, słodką wodą, cyklom składników odżywczych oraz zanieczyszczeniom aerozolowym), określając przy tym osiem granic wytrzymałości systemu ziemskiego.

- Znajdujemy się w antropocenie, co zagraża stabilności i odporności Ziemi. Dlatego po raz pierwszy przedstawiamy wymierne liczby i solidne podstawy naukowe do oceny stanu naszej planety, nie tylko pod względem stabilności i odporności systemu ziemskiego, ale także pod względem dobrobytu ludzi i sprawiedliwości - powiedział prof. Johan Rockström, współprzewodniczący Earth Commission, główny autor badania i dyrektor Potsdam Institute for Climate Impact Research.

Jak mówi, otrzymane wyniki są niepokojące – analiza wykazała przekroczenie wyznaczonych granic. - Oznacza to, że jeśli w porę nie nastąpi transformacja, najprawdopodobniej nie da się uniknąć nieodwracalnych zmian i powszechnego wpływu na dobrostan ludzi. Uniknięcie tego scenariusza ma kluczowe znaczenie, jeśli chcemy zapewnić bezpieczną i sprawiedliwą przyszłość dla obecnych i przyszłych pokoleń – powiedział prof. Johan Rockström.

Nauka dla rzeczywistych zastosowań

Badacze podkreślają przy tym, że wyznaczone przez nich granice ziemskiej wytrzymałości „będą stanowić podstawę do ustanowienia nowych, opartych na nauce celów dla przedsiębiorstw, miast i rządów”.

- System ziemski jest połączonym zbiorem procesów biofizycznych, które działają w różnych regionach i skalach. Zakłócenia w jednej części świata mogą mieć ogromny wpływ na inne regiony. Wykorzystanie granic planetarnych jako punktu wyjścia do holistycznych i transformacyjnych działań będzie wspierać skuteczny i sprawiedliwy postęp w kierunku bezpiecznego i sprawiedliwego świata – wskazała natomiast Wendy Broadgate, dyrektor wykonawcza Earth Commission i Future Earth.

Przekroczono siedem z ośmiu granic

© Earth Commission

Które granice przekroczono? Wyniki badania wskazują, że w skali globalnej przekroczono już siedem z ośmiu bezpiecznych i sprawiedliwych granic ziemskiego systemu (szczegóły na grafice).

- Przekroczenie granic jest szeroko rozpowszechnione przestrzennie, przy czym dwie lub więcej bezpiecznych i sprawiedliwych granic zostało przekroczonych na 52% powierzchni Ziemi, dotykając przy tym 86% globalnej populacji. Niektóre społeczności doświadczają wielu przekroczeń jednocześnie – 28% populacji przekroczyło cztery lub więcej granic, ale dotyczy to tylko 5% całkowitej powierzchni lądowej planety – czytamy.

Świat przekroczył m.in. bezpieczną i sprawiedliwą granicę klimatyczną, która została ustalona na poziomie wzrostu średniej temperatury na Ziemi o 1°C względem epoki przedprzemysłowej, przez co dziesiątki milionów ludzi zostały już narażone na negatywne skutki zmiany klimatu.

Czytaj też: WMO: globalne rekordy temperatur dopiero przed nami. Co czeka nas w najbliższych pięciu latach?

- Co dla mnie niezwykle cenne, autorzy analizy z Nature domagając się przeprowadzenia szybkiej sprawiedliwej transformacji, zwracają uwagę, że musi ona objąć zarówno klimat, jak i różnorodność biologiczną, a także powietrze, wodę i glebę. Jakże to odmienne spojrzenie od naszego polskiego, ograniczonego w dużej mierze do branży górniczej i redukcji emisji gazów cieplarnianych. Jakże to przesłanie naukowców o bezpiecznych i sprawiedliwych granicach systemu Ziemi odmienne jest od celów polityki światowej, z pewnością nieskupionej na dobrym zarządzaniu procesami biofizycznymi na Ziemi. A przecież one decydują o możliwości naszego życia na planecie – komentuje wyniki badania prof. dr hab. Piotr Skubała z Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.

Joanna Spiller
Dziennikarz, inżynier środowiska