Warszawa nocą© NASA Johnson Space Center
- Iluminacje niektórych miast w USA w okresie przedświątecznym zwiększają poziom zanieczyszczenia światłem nawet o 10 proc. w skali kraju - zauważa w rozmowie z PAP Piotr Nawalkowski ze Stowarzyszenia POLARIS-OPP, realizującego program "Ciemne Niebo" w Polsce. Powołuje się przy tym na dane z 2009 r. International Dark-Sky Association (IDA) - organizacji, która powstała w USA i najdłużej zajmuje się problemem zanieczyszczenia światłem.
Z raportu amerykańskich agencji NASA i NOAA (z 2014 r.) wynika, że w czasie świąt Bożego Narodzenia i nowego roku na przedmieściach największych miast USA nocne światła świecą od 20 do 50 proc. jaśniej niż w pozostałej części roku. W samych miastach jest to 20-30 proc. Różnicę widać w danych satelitarnych, obrazujących zmiany w intensywności nocnego oświetlenia na powierzchni całej Ziemi.
Polacy znają umiar
W Polsce sytuacja jest inna. - Nawet w dużych miastach nie ma u nas mody na oświetlanie wszystkiego i wszędzie. Oczywiście w mediach słyszymy, że w miastach przybywa wyjątkowych iluminacji, i że ludzie z własnej inicjatywy instalują okazjonalne oświetlenia - mówi Piotr Nawalkowski. Polacy oświetlają różne elementy budynków albo choinki przed domami, ale „daleko nam do tego, by prawie każdy mieszkaniec oświetlał cały budynek łącznie z dachem, a do tego ogród i całe otoczenie”.
Świąteczne iluminacje zwiększają zanieczyszczenie światłem, gdyż rozpraszają światło na wszystkie strony. Zjawisko nasila śnieg, który zwiększa poziom odbicia światła od powierzchni i powoduje, że łuna powstająca na niebie jest intensywniejsza.
Nocny kompromis
Można znaleźć kompromis między przywiązaniem do magii świąt a zdrowym rozsądkiem. Wystarczy gasić ozdobne lampki tuż przed pójściem spać. Można zaopatrzyć się w niedrogie wyłączniki czasowe, które w nocy automatycznie wygaszą świąteczną iluminację. Przyniesie to oszczędności w zużyciu energii elektrycznej i ułatwi życie sąsiadom, którzy spokojnie prześpią noc, jeśli nic im nie będzie rozświetlać sypialni.
Lampki pod zadaszeniem
Planując iluminację większych obszarów czy obiektów, światełka najlepiej jest umieścić pod daszkiem. - W przypadku budynków wielkopowierzchniowych oświetlenie można zainstalować na fasadzie, ale pod zadaszeniem - tak, by światło nie uciekało bezpośrednio do góry - mówi Nawalkowski.
Zwraca też uwagę na kwestię oświetlania drzew mocnymi reflektorami, zamiast których powinno się stosować tzw. girlandy oświetleniowe. Pojedyncze lampki, równomiernie rozłożone na drzewach nie tylko są korzystniejsze pod kątem zanieczyszczenia świetlnego, ale robią znacznie lepsze wrażenie, niż silny reflektor świecący od dołu do góry pod choinką, drzewem czy masztem.
W Święta prawo nie obowiązuje
Okres Bożego Narodzenia i Sylwestra jest traktowany wyjątkowo nawet na Słowenii, gdzie obowiązuje jedno z najbardziej precyzyjnych i restrykcyjnych praw związanych z zanieczyszczeniem sztucznym światłem. Prawo przewiduje tam wyłączenie od zasady redukcji zanieczyszczenia sztucznym światłem właśnie w okresie świąt, od 15 grudnia do 15 stycznia.
Zdaniem Nawalkowskiego przez nadmierne oświetlenie sztucznym światłem tracimy część tradycji. - Przecież to właśnie niebo od czasów Chrystusa zwiastuje nam Jego narodziny w postaci Gwiazdy Betlejemskiej. Nie bez powodu na czubku drzewek świątecznych umieszczamy symboliczną dekorację w postaci gwiazdy – przypomina. W tym roku dzieci czekające na „pierwszą gwiazdkę” nie zobaczą jasnych planet widocznych na wieczornym niebie, a jedynie zwykłe gwiazdy - jak Wega czy Capella z gwiazdozbioru Woźnicy - i Księżyc.
Zaburzone migracje i migrena
W ostatnich latach przybywa argumentów na rzecz "ochrony nocy". Naukowcy dowodzą np., że sztuczne oświetlenie miast i ich okolic nie jest obojętne dla zwierząt. Stwierdzili np., że zanieczyszczenie światłem może zaburzać migrację i proces reprodukcyjny ptaków, wpływać niekorzystnie na zachowanie nietoperzy czy populację owadów. Całonocne oświetlenie nie jest też obojętne dla zdrowia ludzi, gdyż nasz rytm dobowy regulowany jest m.in. przez światło i ciemność.
Anna Ślązak (PAP)
