20 lutego - pierwsza rocznica uchwalenia przepisów prosumenckich

© danielschoenen

20 lutego 2016 r. mija pierwsza rocznica uchwalenia ustawy o odnawialnych źródłach energii. Ustawa nie realizuje celu, w jakim została uchwalona. Daleki od doskonałości był też długi proces legislacyjny - rząd nie skrywał niechęci, a czasami wręcz arogancji wobec inicjatyw obywatelskich w energetyce. Ostatecznie opór rządu i potężnych monopoli został niemalże cudem przełamany, choć stało się to kosztem jakości regulacji.

Instytut Energetyki Odnawialnej opracował kalendarium, które pozwala prześledzić prace nad ustawą o OZE, począwszy od projektu ustawy z grudnia 2011 r. do uchwalenia poprawki prosumenckiej 20 lutego 2015 r. Jest to historia o tym, jak trudno przebić się z nowymi ideami i z innowacjami w energetyce, ale też o tym, że nawet tam, gdzie rządzi prawo silniejszego, jest zawsze przestrzeń na dobrą zmianę.

Oto dzieje ustawy o OZE:

Jesień 2011 r. - pierwsze prezentacje ogólnych założeń do ustawy o OZE

Koncepcja wdrożenia dyrektywy 2009/28/WE o promocji energii z odnawianych źródeł energii (OZE) w formie dedykowanego aktu prawnego („ustawa o OZE”) zatwierdzona została w „Krajowym planie działania na rzecz odnawialnych źródeł energii” potwierdzonym uchwałą Rady Ministrów z 5 grudnia 2010 roku. Zrezygnowano z zalecanego w przypadku trudniejszych regulacji formalnego etapu przygotowania i publicznej konsultacji założeń do ustawy o OZE. W pierwszym półroczu 2011 roku Departament Energii Odnawialnej utworzony w Ministerstwie Gospodarki opracowywał koncepcję ustawy o OZE. Pierwsze publiczne nieformalne prezentacje ogólnych założeń do ustawy o OZE pojawiły się jesienią 2011 r.

Grudzień 2011 r. - wstępny etap prac legislacyjnych nad projektem ustawy o OZE – wersja 1.0

22 grudnia 2011 r. Ministerstwo Gospodarki zaprezentowało pakiet trzech ustaw z sektora energetyki. W trójpaku znalazło się Prawo energetyczne oraz dwie zupełnie nowe ustawy: Prawo gazowe i ustawa o odnawialnych źródłach energii. Projekt nowych regulacji dotyczących OZE co do zasady utrzymywał dotychczasowy system wsparcia OZE polegający na obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia tzw. zielonych certyfikatów, jednak w istotnym stopniu ten system zmodyfikował. Zakładał m.in. zróżnicowanie wartości certyfikatów w zależności od rodzaju i wielkości źródła energii oraz czasu jego oddania do użytku. Dla mikroinstalacji i małych instalacji OZE zaproponowano specjalny sposób rozliczeń energii sprzedawanej i zużywanej na własne potrzeby nie zapewniający opłacalności inwestowania w mikroinstalacje w grupach taryfowych G11 (<40 kW) , C11 oraz, w mniejszym zakresie, C21 (o mocach do 250 kW). W uwagach do projektu Instytut Energetyki Odnawialnej postulował wprowadzenie systemu stałych taryf (FiT), wspólnych dla wszystkich mikroinstalacji przyłączonych do sieci niskiego napięcia. Do ministerstwa wpłynęło wiele uwag i propozycji przedstawicieli sektora OZE.

Lipiec 2012 r. - koniec prac nad ustawą o OZE w wersji 2.0

27 lipca 2012 r. ustawa została zatwierdzona przez kierownictwo Ministerstwa Gospodarki. Resort uwzględnił wiele kluczowych postulatów branży OZE. Zmiany dotyczyły m.in. wprowadzenia systemu taryf gwarantowanych FiT dla mikroinstalacji i małych instalacji OZE o mocy maksymalnie do 200 kW. Przedstawiony projekt ustawy uderzał w interesy wielkich koncernów energetycznych zarabiających na zielonych certyfikatach wydawanych na energię wytwarzaną we współspalaniu biomasy z węglem oraz energię wytwarzaną w dużych, zamortyzowanych elektrowniach wodnych.

Wrzesień 2012 r. - IEO proponuje stawki FiT oparte na LCOE

13 września 2012 r. Instytut Energetyki Odnawialnej na zlecenie Ministerstw Gospodarki wykonał analizę możliwości wprowadzenia systemu Feed-in tariff (FiT) dla mikro i małych instalacji OZE oraz zawartych w projekcie ustawy stawek. Zaproponował wówczas stawki FiT oparte na analizach kosztu produkcji energii (LCOE).

Październik 2012 r. - MG publikuje trzeci projekt ustawy o OZE w wersji 3.0 (2.0.1)

4 października 2012 r. Ministerstwo Gospodarki przedstawiło trzeci projekt ustawy o OZE (pokrywający się, co do zasady, z założeniami projektu ustawy w wersji 2.0), a wkrótce potem kolejną wersję 4.0 (2.0.2).

Koniec października 2012 r. - mały trójpak energetyczny ponownie w Sejmie

30 października 2012 r. do Sejmu trafił tzw. „mały trójpak energetyczny”, czyli projekt nowelizacji Prawa energetycznego. Przepisy mają w przyśpieszonym tempie wprowadzić do polskiego prawa najważniejsze regulacje pakietu trzech ustaw energetycznych przygotowywanych przez rząd. Było to efektem presji, jaką na rządzie wywarło wszczęcie postępowania Komisji Europejskiej przeciwko Polsce za niewdrożenie dyrektywy 2009/28/WE. Projekt regulacji wprowadzał uproszczenia administracyjne i rozwiązania dla mikroinstalacji w postaci możliwości odsprzedaży nadwyżek energii po cenie wynoszącej 80 proc. średniej ceny energii z poprzedniego roku.

„Mały trójpak” w wersji zaproponowanej przez posłów jest jedynie prowizorycznym rozwiązaniem i skutecznie odwraca uwagę od procedowania nad rządowym projektem ustawy o OZE. IEO w swoim stanowisku podkreślał, że wprowadzenie tego zastępczego rozwiązania stwarza zagrożenie, że wypracowany przez Ministerstwo Gospodarki projekt ustawy zostanie zdegradowany w legislacyjnej hierarchii ważności.

Maj 2013 r. - komisja sejmowa przyjmuje "mały trójpak"

24 maja 2013 r. sejmowa komisja gospodarki przyjęła w pierwszym czytaniu „mały trójpak”. Dużą aktywność i wpływ na przepisy prosumenckie wykazuje Polskie Towarzystwa Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej. Udział branży OZE w konsultacjach jest znikomy.

Lipiec 2013 r. - IEO publikuje „Krajowy plan rozwoju mikroinstalacji odnawialnych źródeł energii do 2020 roku”

11 lipca 2013 r. powstała mapa drogowa „Krajowy plan rozwoju mikroinstalacji odnawialnych źródeł energii do roku 2020” opracowana przez Instytut Energetyki Odnawialnej. Jest to analiza rynku mikroinstalacji OZE do wytwarzania ciepła i energii elektrycznej, która informuje o korzyściach wynikających z upowszechnienia energetyki prosumenckiej. Według autorów raportu rynek mikroinstalacji w obecnym czasie wart jest 4,5 mld zł, a w 2020 r. – przy odpowiedniej polityce – jego wartość może wzrosnąć sześciokrotnie, do 26,5 mld zł. IEO wskazuje, że korzyści wynikające z „mapy drogowej” mogą być zrealizowane tylko wtedy, gdy elementem wsparcia OZE będzie system taryf gwarantowanych.

Lipiec 2013 r. - parlament przyjmuje "mały trójpak"

26 lipca 2013 r. parlament przyjął poselską nowelizację prawa energetycznego, tzw. mały trójpak. Nowelizacja nie zapewnia jednak żadnego systemu wsparcia dla mikroinstalacji oraz nie rozwiązuje innych, poważnych problemów branży energetyki odnawialnej w Polsce - napisała Koalicja Klimatyczna w komunikacie prasowym przygotowanym wspólnie ze Związkiem Pracodawców Forum Energetyki Odnawianej. I dodała: przygotowywana nowelizacja prawa energetycznego (…) częściowo znosi prawne i biurokratyczne bariery dla inwestujących w mikroinstalacje.

Listopad 2013 r. - nowa wersja ustawy o odnawialnych źródłach energii 4.1 (5.0)

12 listopada 2013 r. Ministerstwo Gospodarki przekazało do uzgodnień międzyresortowych oraz konsultacji społecznych kolejny, zdecydowanie zmieniony projekt ustawy o odnawialnych źródłach energii. Dorobek dwóch lat pracy nad pierwotnym projektem ustawy o OZE i uzyskany w końcu konsensus społeczny zostanie całkowicie odrzucony. Nowy projekt ustawy powstaje w Kancelarii Premiera Rady Ministrów (KPRM). Duży wpływ na jego kształt ma Polski Komitet Energii Elektrycznej. Rząd odrzuca koncepcje taryf gwarantowanych i zróżnicowanych technologicznie zielonych certyfikatów i proponuje system aukcyjny w wersji niespotykanej na świecie - bez zróżnicowania technologicznego oraz bez podziału na technologie innowacyjne i przestarzale. Pomimo że zmiany w ustawie poszły w kierunku diametralnie innym niż wyniki konsultacji społecznych z 2012 r., Ministerstwo Gospodarki twierdzi, że zmiana koncepcji wynika z konsultacji i... do konsultacji już nigdy nie powraca.

Wsparcie wielkich koncernów kosztem małych producentów energii oraz współspalania biomasy z węglem kosztem alternatywnych źródeł - to najważniejsze zarzuty pod adresem przygotowanego przez resort gospodarki projektu ustawy o odnawialnych źródłach energii (OZE). Uwagi do projektu ustawy zgłosił IEO. Następnie dokonał analizy oceny skutków regulacji (OSR) dla projektu ustawy o OZE w najnowszej wersji 4.1, skierowanej na Komitet Stały Rady Ministrów w dniu 31 grudnia 2013 r. IEO uważa, że regulacja wpłynie znacznie silniej na energetykę odnawialną niż to przedstawiono w OSR i będzie to wpływ dalece bardziej negatywny, zwłaszcza jeśli chodzi o małe źródła, mikroinstalacje oraz mniejszych, niezależnych producentów energii z OZE, a także cały rynek zielonej energii i sektor innowacji. Zdaniem IEO regulacja wpłynie też na kształt całego sektora energetyki, a nawet szerzej - na model rozwoju gospodarczego kraju i spójność społeczną, do czego nawet w najmniejszym stopniu nie nawiązuje błędnie wykonany OSR. IEO ostrzega , że projekt regulacji w wersji 4.1 będzie też źródłem większych niż oszacowano w OSR kosztów finansowych po stronie inwestora, ale też po stronie podatnika i konsumenta energii.

29.01.2014 - 02.04.2014 - kolejne wersje projektu ustawy o OZE

Datowany na 29 stycznia projekt ustawy o OZE opublikowało Rządowe Centrum Legislacyjne (RCL). Ze strony RCL usunięta krytyczną ocenę OSR Instytutu Energetyki Odnawialnej. Od tego momentu nie zmienia się OSR, ale pojawiają się kolejne wersje rządowego projektu ustawy o OZE, odpowiednio 4 i 2 kwietnia (projekt datowany na 28.03.2014) i setki kolejnych poprawek już w uchwalonym przez rząd projekcie ustawy o OZE (w większości autopoprawek rządowych w latach 2014-2015). Organizacje pozarządowe i zrzeszenia przedsiębiorców reprezentujące branżę OZE wystosowały pismo do ministra gospodarki w sprawie nowej ustawy o OZE. Ich zdaniem projekt jest niezgodny z założeniami dyrektywy Parlamentu Europejskiego w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych.

Kwiecień 2014 r. - ustawa o OZE przyjęta przez Radę Ministrów

Rada Ministrów na posiedzeniu w dniu 8 kwietnia 2014 roku przyjęła projekt ustawy o odnawialnych źródłach energii autorstwa Ministerstwa Gospodarki - podał resort w komunikacie.

Maj 2014 r. - ustawa o OZE do KE

Kancelaria Prezesa Rady Ministrów (KPRM) w piśmie do szefa resortu gospodarki datowanym na 30 kwietnia wnioskuje o wszczęcie procedury notyfikacji przed Komisją Europejską mechanizmów wparcia energetyki odnawialnej zaproponowanych w projekcie ustawy o OZE. Później rząd całkowicie rezygnuje z tej procedury. Niejasną rolę w tej sprawie odegrał UOKiK, który w tym czasie zaangażowany był w postepowanie Komisji Europejskiej sprawdzające nadmierność wsparcia dla współspalania i zamortyzowanych elektrowni wodnych.

Lipiec 2014 r. - projekt ustawy o OZE w sejmie

8 lipca 2014 r. rządowy projekt ustawy o odnawialnych źródłach energii trafił do parlamentu.

Sierpień 2014 r. - posiedzenie Komisji Nadzwyczajnej ds. energetyki i surowców energetycznych

Podczas posiedzenia Komisji Nadzwyczajnej ds. energetyki i surowców energetycznych 28 sierpnia przyjęto wniosek poseł Anny Zalewskiej z Prawa i Sprawiedliwości (PiS) o zorganizowanie wysłuchania publicznego ws. projektu ustawy o OZE. Konsultacje społeczne ws. rządowego projektu ustawy o OZE były fikcją, pisali go lobbyści, dlatego tak ważne jest wysłuchanie publiczne w tej sprawie - ocenili na piątkowej konferencji posłowie PiS.

Wrzesień 2014 r. - wysłuchanie publiczne ws. ustawy o OZE

Sejmowa komisja ds. energetyki i surowców energetycznych zosganizowała 15 września wysłuchanie publiczne ws. ustawy o OZE. Instytut Energetyki Odnawialnej postuluje wprowadzenie w ustawie wyższych taryf dla instalacji prosumenckich.

Listopad 2014 r. - posiedzenie prezydium Komisji Nadzwyczajnej ds. rozpatrzenia projektu ustawy o OZE

21 listopada podczas posiedzenia prezydium wstępnie uzgodniono, że prosumenci będą otrzymywać 100 proc. ceny rynkowej za energię elektryczną odsprzedawaną do sieci; pojawiły się też propozycje ograniczenia współspalania biomasy z węglem.

25 listopada 2014 r. - poseł Artur Bramora zgłasza poprawkę prosumencką do projektu ustawy o OZE

Podczas posiedzenia podkomisji sejmowej pracującej nad rządowym projektem ustawy o OZE poseł PSL Artur Bramora zgłosił poprawkę prosumencką, która ma na celu wprowadzenie tzw. taryfy gwarantowanej na energię elektryczną wyprodukowaną w najmniejszych, przydomowych źródłach prosumenckich o mocach do 10 kW. Jednoczenie rząd zgłasza coraz więcej autopoprawek do projektu ustawy o OZE.

Styczeń 2015 r. - zwolennicy energetyki prosumenckiej piszą do posłów

83 organizacje, firmy i instytucje 13 stycznia wystosowały list do posłów, w którym wzywają do poprawienia ustawy o odnawialnych źródłach energii. Jego sygnatariusze wytykają między innymi wady projektu ustawy o OZE oraz podkreślają, że brakuje w nim rzeczywistego wsparcia dla prosumenckich instalacji.

Styczeń 2015 r. – drugie czytanie projektu ustawy o OZE w sejmie

13 stycznia, podczas drugiego czytania projektu ustawy o OZE na posiedzeniu plenarnym sejmu zgłoszono do niego szereg poprawek, które będą głosowane podczas posiedzenia podkomisji. PiS zgłosił wniosek o odrzucenie całego projektu. Projekt został ponownie skierowany do prac w komisji.

16 stycznia 2015 r. - sejm uchwalił ustawę o odnawialnych źródłach energii

Sejm uchwalił ustawę o odnawialnych źródłach energii. Posłowie wcześniej przyjęli część spośród 64 poprawek do projektu, zgłoszonych w II czytaniu. Sejm, głosami opozycji i podzielonego klubu PSL przegłosował też poprawkę prosumencką zgłoszoną jako wniosek mniejszości przez posła Artura Bramorę.

Eksperci i środowiska ekologiczne twierdzą, że uchwalona przez sejm ustawa o OZE może być pierwszym krokiem w kierunku energetyki obywatelskiej w Polsce. Wskazują jednak na konieczność dalszych zmian, które pozwolą produkować energię elektryczną m.in. także spółdzielniom mieszkaniowym.

Przed planowanym na 29 stycznia posiedzeniem senackiej Komisji Gospodarki Narodowej w mediach pojawia się coraz więcej artykułów sponsorowanych przez sektor energetyczny odnośnie rzekomych zagrożeń (bezpieczeństwo energetyczne i „olbrzymie koszty”) wynikających z wprowadzenia taryf gwarantowanych dla prosumenckich instalacji OZE (mają wesprzeć powstanie tylko 800 MW nowych mocy). IEO ocenia, że koszty netto wdrażania w Polsce w latach 2016-2020 taryf gwarantowanych FiT dla mikroprosumentów wyniosą 550 mln zł, a koszt energii nie wzrośnie o więcej niż 0,1-0,2 proc. (podczas gdy koszty wsparcia dla dużych źródeł OZE podnoszą cenę energii o 10-20 proc.).

29 stycznia 2015 r. - ustawa o OZE w senacie. MG z wnioskiem o odrzucenie poprawki prosumenckiej

Podczas posiedzenia senackich Komisji Gospodarki Narodowej i Komisji Środowiska przedstawiciel Ministerstwa Gospodarki w imieniu rządu zgłosił poprawkę mającą na celu odrzucenie przez senat przyjętej wcześniej przez sejm tzw. poprawki prosumenckiej. Rząd niespodziewanie proponuje podniesienie ceny sprzedaży energii z instalacji prosumenckich z 80 proc. średniej ceny z poprzedniego roku do 210 proc. tej ceny. Tak jak i w całym procesie ustawodawczym nie przedstawia żadnego ekonomicznego uzasadnienia do swoich propozycji i nie wiadomo, z jakiego powodu koszt energii z mikroinstalacji w ciągu jednej nocy wzrasta trzykrotnie.

Komisja nie dopuszcza do głosu wnioskodawcy poprawki prosumenckiej – posła Artura Bramory, który (poprzez senatorów) chce w trybie autopoprawki doprecyzować poprawkę prosumencką do zmieniającego się - w wyniku dziesiątek autopoprawek rządowych - projektu ustawy.

W tym dniu lutego ekologiczne organizacje pozarządowe publikują w prasie podziękowanie dla 220 posłów, w tym wszystkich posłów Klubu Parlamentarnego Prawa i Sprawiedliwość, którzy przegłosowali poprawkę prosumencką.

Luty 2015 r. - głosowanie nad ustawą o OZE w senacie

Tzw. „kompromisowy” przepis o tzw. cenie odsprzedaży nadwyżek energii z instalacji prosumeckich to jedna z poprawek do ustawy o odnawialnych źródłach energii, przyjętych przez senat 6 lutego.

Kompromisowy zapis artykułu o tzw. taryfach gwarantowanych zaproponowała grupa senatorów PO. Według senatora Kazimierza Kleiny, poprawka może pogodzić racje rządu i tzw. prosumentów, popieranych m.in. przez PSL.

Wprowadzone przez senat poprawki odnośnie poziomu wsparcia dla instalacji prosumenckich sprawiają, że w 2016 roku nie będzie opłacalna w zasadzie żadna z inwestycji w mikroinstalacje - ocenia Instytut Energetyki Odnawialnej.

Luty 2015 r. - sejmowa komisja rekomenduje przyjęcie poprawki do ustawy o OZE

17 lutego sejmowa komisja nadzwyczajna zarekomendowała przyjęcie wprowadzonej przez senat „kompromisowej” poprawki do ustawy o OZE dot. mikroproducentów energii. Od głosu wstrzymali się posłowie PiS. Klub PSL zapowiedział, że będzie głosował przeciwko senackiej poprawce, czyli poprze poprawkę w wersji zgłoszonej przez posła Bramorą i pierwotnie uchwalonej przez Sejm.

20 lutego 2015 r. - sejm odrzuca poprawki senatu do ustawy o OZE i tym samym przyjmuje ustawę o OZE i poprawkę prosumencką

Sejm, wbrew stanowisku rządu i koalicji rządowej odrzucił kontrowersyjne poprawki senatu do ustawy o odnawialnych źródłach energii dot. mikroinstalacji prosumenckich. Za poprawką głosowała cała opozycja, w tym klub PiS i klub PSL, przeciw – posłowie PO. Sejm przywrócił tym samym system taryf gwarantowanych dla mikroprosumentów.

Poprawka miała dzięki taryfom gwarantowanym od 1 stycznia br. umożliwić obywatelom i małym firmom bezpieczne inwestowanie w mikroinstalacje odnawialnych źródeł energii o mocy do 10 kW. Tak się nie stało. Sejm 28 grudnia ub. roku odroczył o 6 miesięcy wejście w życie tego przepisu. Historia „poprawki prosumenckiej” nie jest więc jeszcze zakończona.

Ewa Szekalska
Dziennikarz

Tekst powstał we współpracy z Instytutem Energetyki Odnawialnej.