Różnorodność biologiczna, czyli bogactwo otaczających nas ekosystemów, jest wartością nie tylko samą w sobie, ale zapewnia też szereg niezbędnych usług ekosystemowych. Usługi te to np. dostarczanie żywności i słodkiej wody, zapylanie czy ochrona przed powodziami. Rekreacja i czyste powietrze to także istotne usługi, jakie mogą świadczyć mieszkańcom pozostające w dobrej kondycji ekosystemy. Zdając sobie sprawę, jak cenny to kapitał i chcąc z tych usług korzystać w przyszłości, powinno się o ekosystemy dbać. Niestety człowiek nieustannie wywiera na nie presję - przez intensywne procesy urbanizacyjne, nadmierną eksploatację środowiska, jego zanieczyszczanie, a w ujęciu globalnym przyczyniając się do zmian klimatu.
Mapowanie ekosystemów i ich stanu
Unijna strategia ochrony różnorodności biologicznej na okres do 2020 r. ustanawia cel utrzymania i polepszenia stanu ekosystemów i usług ekosystemowych. Ma to być możliwe dzięki wspieraniu rozwoju zielonej infrastruktury i odtworzeniu przynajmniej 15 proc. zdegradowanych ekosystemów do 2020 r. Mapowanie ekosystemów i stanu, w jakim się znajdują, jest niezbędne, jeśli chce się zmierzyć postępy w tym zakresie. Właśnie temu służy raport Europejskiej Agencji Środowiska pt. "Mapping and assessing the condition of Europe's ecosystems: progress and challenges" (Mapowanie i ocena kondycji europejskich ekosystemów: postępy i wyzwania), choć ujawnia on jednocześnie, jak wielu danych brakuje do prawidłowej oceny kondycji europejskich ekosystemów.
Wrażliwe ekosystemy nie są należycie chronione
Raport opisuje osiem rodzajów ekosystemów najliczniej występujących w Europie. Są to ekosystemy miejskie, tereny uprawne, pastwiska, wrzosowiska i krzewy, tereny leśne i lasy, mokradła, wody słodkie i ekosystemy morskie. Dokument zawiera ocenę presji, jakiej podlegają obecnie ekosystemy, pokazuje też wyzwania, jakie przed nimi stoją.
Z analizy wynika, że niektóre z najbardziej wrażliwych ekosystemów, takie jak wrzosowiska, mokradła i zbiorniki słodkowodne w Europie są skupione w niewielkiej liczbie krajów, co może zwiększyć podatność tych krajów na zmiany środowiskowe.
Znaczna część tych bardzo wrażliwych ekosystemów nie jest należycie chroniona, ponieważ nie znajduje się ani na obszarach Natura 2000, ani na terenie morskich obszarów chronionych lub podobnych stref mających na celu zachowanie siedlisk i różnorodności biologicznej.
Kiepski stan ponad połowy siedlisk
Stan ponad połowy wszystkich siedlisk i gatunków objętych dyrektywą siedliskową UE został oceniony jako "niewłaściwy". Co więcej, zwykle albo się pogarsza, albo pozostaje stabilny - tylko w nielicznych przypadkach zaobserwowano poprawę.
Wstępna ocena pokazuje, że największy wpływ na ekosystemy miały jak dotąd zmiany dotyczące siedlisk (w tym zanieczyszczenie, utrata siedlisk i ich fragmentacja). Wciąż zwiększa się napływ składników odżywczych i innych zanieczyszczeń, a wszystkie typy ekosystemów podlegają zwiększonej presji z powodu zmian klimatycznych i inwazyjnych gatunków obcych.
Brakuje danych i wiedzy
Autorzy raportu podkreślają, że poprawa stanu ekosystemów będzie możliwa pod warunkiem lepszego dostępu do danych - w szczególności brakuje tych na temat ekosystemów miejskich i morskich. Inną ważną przeszkodą jest zły stan wiedzy na temat łącznych wpływów różnych rodzajów presji, jakim podlegają ekosystemy. Ważne dla poprawy sytuacji byłoby też zrozumienie wzajemnych powiązań między kondycją ekosystemu, różnorodnością biologiczną a usługami świadczonymi przez ekosystem.
EEA od 2012 r. wspiera realizację strategii ochrony różnorodności biologicznej. Raport stanowi element wkładu Agencji do śródokresowego przeglądu tej strategii.
Ewa SzekalskaDziennikarz
