© Rawpixel.com
Poniżej przedstawiamy ogólny przegląd przepisów prawa środowiskowego i przykładowych obowiązków przedsiębiorców względem środowiska. Wyjaśniamy również, w jakim zakresie może być przydatny konsulting środowiskowy.
Opłaty środowiskowe wymagane od przedsiębiorcy
Każdy przedsiębiorca ma obowiązek rozliczania opłaty za korzystanie ze środowiska. Nawet wtedy, gdy korzystanie to ogranicza się do używania przez firmę samochodu. Musi prowadzić rozliczenia oraz ocenę wpływu swojego przedsiębiorstwa na środowisko.
Większość obowiązków nakłada na przedsiębiorców art. 273 ustawy Prawo ochrony środowiska, który nakazuje wnoszenie opłat za wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza (stąd rozliczyć trzeba nawet jeden samochód), za wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, pobór wód oraz składowanie odpadów. Jest to związane z zasadą "zanieczyszczający płaci". Przedsiębiorca musi sporządzić rozliczenie we własnym zakresie i złożyć je do urzędu marszałkowskiego swojego województwa. Może zostać zwolniony z uiszczenia opłaty, jeśli miałaby ona wynieść mniej niż 800 zł. Podstawą do tworzenia rozliczeń są stawki zawarte w rozporządzeniu Rady Ministrów w sprawie opłat za korzystanie ze środowiska.
Niektóre rodzaje działalności objęte są opłatami przewidywanymi przez ustawę Prawo geologiczne i górnicze z 2011 roku bądź Ustawę o ochronie przyrody z roku 2004.
Zmiany przepisów utrudniają przedsiębiorcom właściwe spełnianie wymogów. Przykładowo, od 2001 roku obowiązkowe były sprawozdania OPAK, które musiał sporządzać zarówno wytwórca, importer, jak i eksporter opakowań, przy czym ich forma zmieniała się w ostatnich latach. Dotyczy to również OŚ-OP1: czyli opłaty produktowej za niewykonanie odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych bądź - niższej od niej - opłaty recyklingowej, stanowiącej rzeczywisty koszt poddania odpadów odzyskowi i recyklingowi. W tym roku przepisy zmieniły się po raz kolejny - rozporządzenie Ministra Środowiska z 10 lutego 2016 r. wprowadziło nowy typ sprawozdania, który zastąpił OPAK i OŚ-OP1.
- Zmiany prawne nałożyły na wytwórców, importerów i eksporterów opakowań konkretne kary za brak sprawozdawczości, ewidencji, a także brak działań edukacyjnych. Świadomość przedsiębiorców automatycznie się zwiększyła, m.in. z powodu większej presji ze strony urzędów, które mają narzędzie do egzekwowania obowiązków – mówi Zbigniew Wróż z firmy Rekopol Organizacja Odzysku Opakowań, świadczącej usługi doradcze non-profit w zakresie odpadów opakowaniowych. Nacisk na przedsiębiorców wywierają również sieci handlowe, które odpowiadają za produkty w opakowaniach (i ich ewidencję) i chcą zawierać umowy tylko z podmiotami, które realizują obowiązki sprawozdawcze. - Prowadzimy dla naszych klientów całą sprawozdawczość i dostarczamy informacje do urzędu marszałkowskiego, po ich stronie zostaje tylko powiadomienie urzędu o prowadzonych działaniach edukacyjnych - dodaje Wróż.
Z powodu różnorodności oraz wspomnianej zmienności wymaganych sprawozdań i opłat duże spółki zazwyczaj zatrudniają na stałe specjalistów ds. ochrony środowiska. Powierzają im kompleksowe prowadzenie wspomnianych rozliczeń. W przypadku mniejszych przedsiębiorstw najczęstsza praktyką jest korzystanie z pomocy zewnętrznych doradców środowiskowych.
Pozwolenia niezbędne podczas inwestycji
Prawne wymogi środowiskowe dotykają również inwestorów. Przy wykonywaniu inwestycji niezbędne jest uzyskanie decyzji środowiskowej, do której niejednokrotnie wymagany jest raport o oddziaływaniu na środowisko. Trzeba go złożyć w przypadku prowadzenia „przedsięwzięcia mogącego zawsze znacząco oddziaływać na środowisko”, a gdy mowa o „przedsięwzięciu mogącym potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko” - jest on fakultatywny. Rozróżnienia takiego dokonuje ustawa z 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku(…) oraz o ocenach oddziaływania na środowisko.
- Gdy klientem naszym jest inwestor, pomagamy przeprowadzić całą procedurę administracyjną. Od stworzenia i przedstawienia w urzędzie Kart Informacyjnych Przedsięwzięcia, przez raporty o oddziaływaniu na środowisko, po uzyskanie decyzji środowiskowej – wyjaśnia pani Agnieszka Orłowska z firmy Ekostrateg. - Inwestorzy często „boją się” iść do urzędu – dodaje.
W czasie eksploatacji inwestorzy również muszą ubiegać się o rozmaite pozwolenia, a także prowadzić ewidencję swojego wpływu na środowisko. Przepisami stawiającymi taki wymóg objęte są m.in. emisje hałasu oraz pyłów i gazów do atmosfery, a także pobór wód i odprowadzanie ścieków. Niektóre instalacje wymagają uzyskania pozwolenia zintegrowanego, czyli swego rodzaju licencji na działalność przemysłową. Pozwolenie to obejmuje wprowadzanie substancji lub energii do wszystkich komponentów środowiska (pobór wody, odprowadzenie ścieków, emisje do powietrza, hałas, powstawanie odpadów, w tym odpadów niebezpiecznych, ograniczanie skutków awarii przemysłowej). Brak pozwolenia zintegrowanego powoduje nakaz wstrzymania pracy danej instalacji.
Pomoc dla samorządów
Obowiązki względem środowiska dotyczą nie tylko inwestorów i przedsiębiorców. Z prawem w tym zakresie borykają się także samorządy. Przykładowo, każda gmina musi posiadać program ochrony środowiska. Co cztery lata jest zobowiązana go zaktualizować. Raporty z jego realizacji składa natomiast w cyklu dwuletnim. Nowe programy oraz wszystkie dokumenty strategiczne wymagają sporządzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. W ramach takiej oceny przeprowadzana jest prognoza oddziaływania, konsultacje społeczne, a także uzgodnienia z regionalnym dyrektorem ochrony środowiska oraz wojewódzkim inspektorem sanitarnym. Nie w każdej gminie czy urzędzie powiatowym pracują osoby mające rozeznanie w tematach środowiskowych. Dlatego niejednokrotnie wolą one skorzystać z pomocy ekspertów, którzy sporządzą dla nich programy ochrony środowiska, raporty z ich wdrożenia, a także plany gospodarki odpadami czy ochrony przed hałasem.
Można skorzystać ze wsparcia
W związku z tak szerokim spektrum obowiązków na polskim rynku działa wiele firm doradzających w kwestiach środowiskowych. Są to firmy konsultingowe, doradczo-projektowe, laboratoria czy kancelarie prawne. Mamy tu zarówno jednoosobowe, lokalne firmy, przedsiębiorstwa rodzinne, jak i duże podmioty świadczące usługi na terenie całego kraju. Częstą praktyką jest również prowadzenie doradztwa dla inwestorów przez firmy oferujące instalacje z zakresu odnawialnych źródeł energii czy gospodarki wodnej, a także zajmujące się gospodarką odpadami.
Marta Wierzbowska-KujdaRedaktor naczelna, sozolog
