Bezpieczeństwo zabawek w prawie UE

© misha_ru

Dyrektywa harmonizująca z 1988 r.

W dniu 3 maja 1988 r., w kontekście zakończenia realizacji rynku wewnętrznego, przyjęta została dyrektywa Rady 88/378/EWG w sprawie zbliżenia ustawodawstw państw członkowskich dotyczących zabawek (OJ L 187 z 16.7.1988, s.1).

Miała ona zapobiec mnożeniu się przepisów bezpieczeństwa w państwach członkowskich, doprowadzających do powstania przeszkód w handlu i wprowadzaniu produktów do obrotu. W tym zakresie okazała się skuteczna, jednak w miarę jej stosowania ujawniały się braki. Zdecydowano więc o przyjęciu nowej dyrektywy uzupełniającej i aktualizującej przepisy bezpieczeństwa, wyjaśniającej zakres pojęć i zapewniającej spójność z politykami Unii oraz z ogólnymi środkami prawnymi stosowanymi w ramach wprowadzania produktów do obrotu. Impuls do opracowania nowego aktu dał Parlament Europejski przyjmując 26 września 2007 r. rezolucję w sprawie bezpieczeństwa produktów, w szczególności zabawek (P6_TA(2007)0412 z 26.9.2007).

Rezolucja była reakcją na głośne przypadki znalezienia toksycznych środków w zabawkach produkowanych m.in. w Chinach i Meksyku, jak też na przypadki niebezpiecznej konstrukcji zabawek.

Dyrektywa z 2009 r. - aktualizacja i wzmocnienie przepisów

W dniu 18 czerwca 2009 r. przyjęta została Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/48/WE w sprawie bezpieczeństwa zabawek (Dz.U. L 170 z 30.6.2009, s.1).

Jest to obszerny akt, liczący 57 artykułów i 5 załączników (ok. 64 strony), dlatego można jedynie w tym artykule wskazać jego zakres.

Rozdział I to przepisy ogólne. Zgodnie z nimi dyrektywa ustanawia zasady dotyczące bezpieczeństwa zabawek i ich swobodnego przepływu w Unii. Ma zastosowanie do produktów zaprojektowanych lub przeznaczonych do użytku podczas zabawy przez dzieci poniżej 14 roku życia; produkty te (zabawki) mogą mieć równocześnie inne przeznaczenie. Wyłączenia zawiera art. 2 ust 2 dyrektywy (m.in sprzęt na placach zabaw) i załącznik I (m.in. puzzle składające się z więcej niż 500 elementów).

Rozdział II reguluje obowiązki podmiotów gospodarczych: producentów, upoważnionych przedstawicieli, importerów i dystrybutorów.

Rozdział III, zatytułowany „Zgodność zabawek”, określa przede wszystkim (art.10) zasadnicze wymagania bezpieczeństwa. Nakłada na państwa członkowskie obowiązek zapewnienia, że wprowadzone na rynek zabawki spełniają ogólne wymagania bezpieczeństwa:

- nie stanowią zagrożenia dla bezpieczeństwa i zdrowia użytkowników i osób trzecich, gdy są używane zgodnie z przeznaczeniem lub w sposób możliwy do przewidzenia,

- uwzględniają zdolności dzieci, szczególnie w wieku do trzech lat, jak również opiekunów,

- odpowiednio umieszczone etykiety i instrukcje zwracają uwagę na zagrożenia i ryzyko oraz podają sposoby ich uniknięcia.

Ponadto, obowiązkiem państw jest zapewnienie, że zabawki spełniają szczegółowe wymagania bezpieczeństwa umieszczone w załączniku II, dotyczące właściwości fizycznych i mechanicznych, palności, właściwości chemicznych i elektrycznych, higieny i radioaktywności. Zabawki nie mogą zawierać m.in. substancji rakotwórczych, mutagennych i zapachowych powodujących uczulenia. W załączniku podane też zostały limity dla zawartości związków niebezpiecznych oraz ograniczony poziom hałasu.

Deklaracja zgodności

Spełnienie wymagań określonych w art.10 i w załączniku II zawierać musi deklaracja zgodności, której wzór zmieszczony jest w załączniku III. Sporządzając deklarację, producent przyjmuje odpowiedzialność za zgodność zabawki z wymaganiami bezpieczeństwa.

Zabawki znajdujące się na rynku muszą być opatrzone oznakowaniem CE. Oznakowanie to podlega ogólnym zasadom umieszczonym w art.30 „Ogólne zasady dotyczące oznakowania CE” rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady nr 765/2008 z dnia 9 lipca 2008 r., ustanawiającego wymagania w zakresie akredytacji i nadzoru rynku, odnoszącego się do warunków wprowadzania produktów do obrotu i uchylającego rozporządzenie (EWG) nr 339/93 (Dz.Urz. L 218 z 13.8.2008, s.30).

Rozdział IV reguluje procedurę oceny zgodności, która musi być przeprowadzona przed wprowadzeniem zabawki do obrotu, w tym stosowanej dokumentacji technicznej. Rozdział V mówi o zgłaszaniu przez państwa Komisji i innym państwom członkowskim organów uprawnionych do oceny zgodności (notyfikację). Rozdział VI określa obowiązki i uprawnienia państw członkowskich, nakazując stosowanie zasady ostrożności w procedurze nadzoru i organizacji rynku. Określa też procedury stosowane przy stwierdzeniu na rynku zabawek stwarzających zagrożenie.

System RAPEX

W przypadku stwierdzenia zagrożenia, wykorzystany powinien być system szybkiego ostrzegania o produktach niebezpiecznych RAPEX. W systemie, ustanowionym w 2004 r., uczestniczy 31 krajów: państwa UE oraz kraje EOG. System obejmuje większość produktów nieżywnościowych przeznaczonych dla konsumentów. Tygodniowe raporty powiadomień zamieszczane są na stronie internetowej systemu RAPEX⁽¹⁾.

System ustanowiony został przez dyrektywę 2001/95/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 3 grudnia 2001 r. w sprawie ogólnego bezpieczeństwa produktów (Dz.U. L 11 z 15.1.2002, s.4).

W odniesieniu do zabawek dyrektywę tę stosuje się wyłącznie w odniesieniu do aspektów i zagrożeń nieobjętych dyrektywą 2009/48/WE.

W Polsce unijne regulacje zostały wdrożone przez rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 5 kwietnia 2011 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla zabawek (Dz.U. nr 83, poz.454 ze zmian).

Adam Erechemla
Dziennikarz, prawnik