Najwyższa Izba Kontroli oceniła działania organów administracji publicznej na rzecz prawidłowego zagospodarowania odpadów komunalnych jako niedostateczne i nieskuteczne. Nieprawidłowości stwierdzono na wszystkich szczeblach funkcjonowania systemu gospodarki odpadami.
Według raportu NIK, zarządy województw z opóźnieniem aktualizowały wojewódzkie plany gospodarki odpadami, zarówno w 2012 r., jak i w 2016 r., a organy wykonawcze gmin nie zawsze dostosowywały się do tych planów. Opóźnienie aktualizacji planów w 2012 r. spowodowało opóźnienia we wdrażaniu nowego systemu gospodarowania odpadami komunalnymi w gminach. Opóźnienie aktualizacji planów w 2016 r., spowodowane było również późnym uchwaleniem Krajowego Planu Gospodarki Odpadami 2022.
Brak wymaganych poziomów recyklingu
W latach 2013−2015 liczba regionalnych instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych (RIPOK), wskazanych w kolejno zmienianych uchwałach sejmików województw, wzrosła z 73 do 298. W efekcie, na terenie trzech województw moce przerobowe instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych wielokrotnie przekroczyły ilość wytworzonych odpadów: w 2013 r. trzykrotnie, a w 2016 r. już sześciokrotnie. W ocenie NIK jest to nieuzasadniony trend, który może stwarzać zagrożenie dla zapewnienia odpowiedniej wielkości strumienia odpadów wymaganego do funkcjonowania instalacji.
W pięciu województwach w 2014 r. znaczna liczba gmin nie osiągnęła wymaganych poziomów recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku odpadów oraz ograniczenia masy odpadów biodegradowalnych przekazywanych do składowania. W ocenie NIK zagraża to wypełnieniu przez Polskę celów w gospodarce odpadami komunalnymi określonych na 2020 r. i pozyskaniu środków pomocowych z funduszy UE w kolejnej perspektywie finansowej.
Brak skutecznego nadzoru
Nadzór marszałków województw i wojewódzkich inspektorów ochrony środowiska nad podmiotami prowadzącymi regionalne instalacje do przetwarzania odpadów komunalnych był w ocenie NIK niedostateczny. NIK wskazuje, że brak skutecznego nadzoru nad prowadzącymi regionalne instalacje do przetwarzania odpadów komunalnych stwarzał ryzyko nielegalnego pozbywania się odpadów i zanieczyszczenia środowiska. Skutkowało to też nierzetelnymi informacjami dla gmin składanymi przez prowadzących instalacje. Inspekcja Ochrony Środowiska kontrolowała przestrzeganie przepisów prawa o gospodarowaniu odpadami, obejmując kontrolami tylko 10 proc. gmin rocznie, co w ocenie NIK było dalece niewystarczające.
Szybciej, ale dokładniej
W raporcie NIK zawarł również rekomendacje dla Ministerstwa Środowiska mające na celu m.in. osiągnięcie do 2020 roku wymaganych poziomów recyklingu.
Zdaniem NIK, w tym celu należałoby wyłączyć wojewódzkich inspektorów ochrony środowiska z procedury weryfikacji rocznych sprawozdań gmin z realizacji zadań z zakresu gospodarowania odpadami komunalnymi. Dzięki temu, nastąpi zdaniem Izby uproszczenie i skrócenie tego procesu. Ponadto, marszałkowie województw mieliby być zobowiązani do umieszczania informacji o osiągniętych poziomach recyklingu.
W ocenie NIK ważne jest także, aby organy wykonawcze gmin egzekwowały od podmiotów funkcjonujących w branży komunalnej rzetelne i terminowe składanie sprawozdań o odebranych odpadach. Ważne jest też, by wojewódzcy inspektorzy ochrony środowiska egzekwowali nałożone kary pieniężne za nieprzestrzeganie przepisów o odpadach i wydanych warunków decyzji administracyjnych.
Źródło: Najwyższa Izba Kontroli
