© Tomasz Zajda
Według autorów przygotowanej dla Ministerstwa Energii ekspertyzy efektywność finansową klastra należy rozpatrywać z perspektywy jego członków, ponieważ od ich statusu prawnego zależna jest możliwość dofinansowania oraz opodatkowanie klastra. Analiza efektywności finansowej obejmuje przede wszystkim porównanie wskaźników finansowych dla inwestycji zrealizowanych poza i w ramach klastra. W ocenie efektywności rozważane są m.in. korzyści dla inwestorów względem działania poza klastrem, ograniczenie ryzyka projektowego dzięki koordynacji inwestycji oraz ograniczenie kosztów dzięki silniejszej pozycji negocjacyjnej członków klastra wobec zewnętrznych dostawców.
Wspieranie klastra korzystniejsze niż wspieranie indywidualnych inicjatyw
Zdaniem ekspertów udział w klastrze może przynieść korzyści ekonomiczne, ponieważ oznacza odejście od rozproszonych i nieskoordynowanych zakupów dóbr i usług. Tym samym, wsparcie skierowane do klastrów przyniesie większy efekt niż pomoc nieskoordynowanym inicjatywom. Najbardziej na udziale w klastrze zyskują technologie generujące ciepło oraz korzystające z odpadów jako lokalnych zasobów energetycznych. Największy potencjał redukcji kosztów oraz możliwość osiągnięcia w ten sposób samowystarczalności finansowej klastra występuje w przypadku gospodarstw domowych oraz małych odbiorców z sektora przedsiębiorstw.
Z opracowania wynika, że wsparcie finansowe dla członków klastra będzie niższe niż dla inwestycji realizowanych poza klastrem. Przedstawione w ekspertyzie wyniki pokazują, że ograniczenie ryzyka projektowego dzięki udziałowi w klastrze może być istotnym czynnikiem poprawiającym konkurencyjność inwestycji realizowanych przez członków klastra. Ograniczenie kosztów produkcji energii może przekroczyć 20 proc. Instalacje działające w ramach klastra korzystają też na obniżeniu ryzyka projektowego, pełnym wykorzystaniu potencjału sprzedaży ciepła, a w przypadku mniejszych wytwórców również ograniczeniu kosztów budowy i utrzymania danego źródła energii.
Ze wstępnych założeń ekspertów wynika, że niezależnie od modelu klastra, w pierwszej kolejności powinien on zaspokajać potrzeby energetyczne jego członków, a dopiero w dalszej kolejności sprzedawać nadwyżki energii do sieci. Zarówno dostawa towaru, jak i usługa dystrybucji energii będą objęte podatkiem VAT. Mimo to, dowolność w kształtowaniu stosunku cywilnoprawnego łączącego członków klastra uniemożliwia w obecnej sytuacji analizę wszystkich możliwych skutków podatkowych.
Studium wykonalności bez wsparcia
W ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko przewidziane są m.in. fundusze wspierające rozwój działalności klastrów energii, czyli zwrotne formy wsparcia. Potencjalni członkowie klastra mogą wykorzystać dofinansowanie m.in. na modernizację energetyczną budynków, produkcję energii z OZE, zrównoważony transport oraz budowę i modernizację sieci elektroenergetycznych, ciepłowniczych i gazowych.
Wśród źródeł finansowania są także: dochody z działalności członków klastra, budżet państwa (m.in. Fundusz Termomodernizacji i Remontów), zagraniczne środki (np. z Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego), partnerstwo publiczno-prywatne lub środki z funduszów ochrony środowiska.
O ile członkowie klastrów mogą ubiegać się o dofinansowanie w ramach wielu programów, o tyle autorzy opracowania zwracają uwagę na to, że nie istnieją formy wsparcia specjalnie dedykowane procesowi tworzenia klastrów. Przez to nie ma możliwości dofinansowania np. studium wykonalności klastra, które jest kluczowe w fazie przygotowawczej tworzenia klastrów. Przy tym ewentualne wsparcie może przyjmować nie tylko formę dotacji, ale też preferencji dla konsumentów kupujących od nich energię.
Natalia Rytelewska-ChilczukDziennikarz, specjalista ds. ochrony środowiska
Na czym polega funkcjonowanie klastra energii? Jakim regulacjom podlegają takie inicjatywy? Ile mamy dziś klastrów w Polsce? Redakcja Teraz Środowisko obala mity i wyjaśnia wszystkie wątpliwości. Kliknij, by dowiedzieć się więcej.
