Biznes na bagnach

© Adam Szypowski

Mokradła były (i często nadal są) uznawane za bariery rozwoju gospodarczego regionu. W konsekwencji wiele obszarów podmokłych zostało zdegradowanych w wyniku celowych działań człowieka - na przykład budowania systemów odwadniających, aby dostosować teren do wymagań rolnictwa. Według szacunków przedstawianych na stronie internetowej Konwencji Ramsarskiej⁽¹⁾ w ostatnim wieku zostało zdegradowanych 60 proc. światowych mokradeł.

Tereny podmokłe można jednak zagospodarować w inny sposób - korzystniejszy w długoterminowej perspektywie.

Pierwszym dość dobrze znanym w Polsce sposobem na czerpanie korzyści finansowych z ochrony obszarów podmokłych jest pobieranie dopłat oferowanych w ramach programów rolno-środowiskowych. Dopłatami mogą zostać objęte np. ekstensywnie użytkowane łąki. Zachowanie mokradeł może być także przyczynkiem do kultywowania lokalnych tradycji, takich jak ekstensywny wypas zwierząt gospodarskich.

Koło napędowe turystyki

Ekonomicznie korzyści z ochrony mokradeł to nie tylko bezpośrednie zyski finansowe, ale także miejsca pracy i produkty w sektorach powiązanych z ochroną przyrody, czyli w rolnictwie, leśnictwie, rybołówstwie, produkcji wyrobów drewnianych czy turystyce. Swoistym sposobem na biznes może być postawienie na ochronę środowiska i przyciąganie w ten sposób turystów. Niejednokrotnie ogromną rolę odgrywają tutaj odpowiednie certyfikaty.

Mokradła mogą być kołem napędowym turystyki. Zarówno dzikie tereny dla znawców obserwujących zwierzęta w ich naturalnym środowisku, jak i przecinające bagna drewniane ścieżki dostosowane do możliwości i wymagań przeciętnego piechura będą działały jak magnes, o ile będą właściwie chronione i udostępniane. Krajowym przykładem są rozlewiska nad Biebrzą⁽²⁾, przyciągające nie tylko polskich, ale także zagranicznych ornitologów dzięki występowaniu takich gatunków, jak wodniczka i orlik grubodzioby.

Zasoby pozyskiwane z mokradeł to m.in. woda, ryby, drewno opałowe, papirus, surowce do produkcji cegieł czy trzcina. Tę ostatnią pozyskuje się m.in. w dwóch obszarach Ramsar⁽³⁾ - Neusiedl lake area (Austria) i Narwiańskim Parku Narodowym (Polska) – i wykorzystuje do produkcji strzech, mat izolacyjnych i materiałów budowlanych, a także do spalania.

Bezcenne bezpieczeństwo powodziowe

Uniknięcie strat lub dużych nakładów pieniężnych również jest uznawane za korzyść finansową. W tym kontekście nie można pominąć retencyjnych zdolności mokradeł. Ich występowanie podnosi bezpieczeństwo powodziowe, a tym samym minimalizuje potencjalne straty spowodowane przez powodzie. Ta funkcja mokradeł może zostać odniesiona zarówno do poziomu krajowego, jak i lokalnego. Dodatkowo, torfowiska magazynują CO₂, więc ich zagospodarowanie z powodzeniem może być uwzględniane w polityce klimatycznej.

Mokradła mają też szansę stać się częścią inwestycji publicznych łączących zachowanie naturalnych terenów, finansowe oszczędności i zapewnienie dostaw wody. W Nowym Jorku wodę pitną dla 9 milionów konsumentów zapewnia się dzięki programowi ochrony pobliskich mokradeł (Long-Term Watershed Protection Program⁽⁴⁾). W ten sposób uniknięto budowy instalacji filtrującej wodę. Roczne finansowanie programu ochrony reprezentuje koszt zbliżony do utrzymania takiej instalacji, a w przypadku instalacji w grę wchodziłaby jeszcze jej budowa, szacowana na kilka miliardów dolarów. Przy okazji mieszkańcy metropolii mogą korzystać z chronionego obszaru do celów rekreacyjnych, tj. żeglarstwo i wędkarstwo.

Nie można też zapomnieć, że w przyrodzie (i w biznesie) poszczególne elementy są ze sobą silnie powiązane. Wyzwaniem jest wyzwolenie pozytywnych łańcuchów takich powiązań. Przykładowo – zdolność mokradeł do oczyszczania wody prowadzi do poprawy jej jakości, co z kolei wpływa na stan siedlisk ryb i liczebność populacji, która odzwierciedla się w wielkości połowów. A te mają ostateczny wpływ na zwiększenie zarobków rybaków.

Dominika Adamska
Sekretarz redakcji, geograf