Projekt rozporządzenia w sprawie kryteriów uznawania tworów przyrody żywej i nieożywionej za pomniki przyrody(1) stanowi wykonanie upoważnienia zawartego w art. 40 ust. 3 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody. Przepis ten nakłada na ministra właściwego do spraw środowiska obowiązek określenia kryteriów, którymi mogą kierować się rady gmin w procesie podejmowania decyzji zmierzających do uznania tworów przyrody ożywionej i nieożywionej za pomniki przyrody. Jak czytamy w uzasadnieniu do projektu , podstawą do określenia kryteriów uznania za pomniki przyrody tworów przyrody ożywionej była publikacja „Kryteria wymiarowe dla drzew - kandydatów na pomniki przyrody” autorstwa Joanny Pietrzak (Politechnika Białostocka) i Andrzeja Grzywacza (SGGW w Warszawie).
Koniec wątpliwości?
Ustanowienie pomnika przyrody następuje w drodze uchwały rady gminy. Pomnikami mogą być elementy przyrody ożywionej (np. okazałych rozmiarów drzewa lub krzewy), a także elementy przyrody nieożywionej (np. źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary czy głazy narzutowe). Ważne, aby analizowany twór odznaczał się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, kulturowymi, historycznymi lub krajobrazowymi oraz indywidualnymi cechami, wyróżniającymi go wśród innych. Tak opisane w ustawie kryteria są jednak nieostre i mogą sprawiać trudności w ich stosowaniu. Dlatego wydanie konkretnych wymogów powinno spowodować obiektywizację uznawania poszczególnych elementów za pomniki przyrody w wydawanych przez rady gmin uchwałach. Omawiane przepisy mają również znaczenie dla wójtów, burmistrzów i prezydentów miast, którzy na podstawie art. 83f ust. 14 pkt 2 ustawy o ochronie przyrody mają prawo wnieść sprzeciw wobec zamiaru usunięcia spełniającego kryteria pomnika przyrody drzewa. Jednocześnie należy podkreślić, że nawet jeśli drzewo spełnia te kryteria nie oznacza to, że organ ma obowiązek sprzeciwić się wycince. Oznacza jedynie, że ma taką możliwość. Przykładowo, jeżeli drzewo będzie w złym stanie zdrowotnym organ nie musi zgłaszać sprzeciwu. Nowe przepisy będą również stosowali regionalni dyrektorzy ochrony środowiska, którzy będą musieli uwzględniać nowe kryteria w trakcie uzgodnień wydawanych przez gminy uchwał.
Uprawnienie, ale nie obowiązek
W przypadku krzewów projektowane rozporządzenie powiela w znacznej części opisane powyżej kryteria ustawowe. W odniesieniu jednak do drzew wprowadza wskaźnik obiektywizujący, tj. nakazuje dokonać pomiar obwodu pnia analizowanego drzewa na wysokości 130 cm i porównać otrzymany wynik ze wskazanymi w załączniku do rozporządzenia wartościami referencyjnymi dla poszczególnych gatunków. Badane drzewo nie może mieć bowiem obwodu mniejszego niż wskazany w tabeli. Należy również podkreślić, iż utworzenie pomnika spełniającego wskazane kryteria nie ma charakteru obligatoryjnego. Nie każdy twór spełniający powyższe kryteria musi zostać uznany za pomnik przyrody. Rada gminy, podejmując uchwałę, uwzględnia w szczególności: stan zachowania tworu proponowanego do uznania za pomnik przyrody, sposób zagospodarowania terenu, na którym jest on położony, oraz wymogi zapewnienia bezpieczeństwa publicznego.
Twory uznane za pomniki przyrody przed wejściem w życie niniejszego rozporządzenia podlegają ochronie niezależnie od spełnienia kryteriów wskazanych w projektowanych przepisach. Zgodnie z treścią analizowanego aktu, rozporządzenie powinno wejść w życie w dniu 17 grudnia br.
Kamil SzydłowskiDziennikarz, prawnik
Przypisy
1/ Projekt rozporządzenia w sprawie kryteriów uznawania tworów przyrody żywej i nieożywionej za pomniki przyrodyhttp://legislacja.rcl.gov.pl/docs//515/12303350/12460202/12460203/dokument309942.pdf