Zmierzono całkowite uwolnienia rtęci z przyczyn antropogenicznych

Naukowcom po raz pierwszy udało się oszacować całkowite uwolnienia rtęci spowodowane dotychczas działalnością ludzką. W badanym okresie (czyli na przestrzeni przeszło 4 tys. lat, do 2010 r.) do środowiska wydostało się z przyczyn antropogenicznych 1 540 000 ton tego pierwiastka. Aż trzy czwarte uwolnień miało miejsce po 1850 r. Było to jednocześnie 78 razy więcej niż uwolniło się w tym samym okresie z przyczyn naturalnych.

Badacze szacują, że 472 tys. ton rtęci zostało wyemitowane bezpośrednio do atmosfery (po 1850 r. 336 tys. ton), podczas gdy około 1,07 mln ton zostało uwolnione do ziemi i wód. Po 1880 r. światowe uwolnienia rtęci sięgają około 8 tys. ton rocznie, następnie, osiągnąwszy w 1970 r. wartość szczytową w wysokości 10,4 tys. ton, zaczynają spadać.

Rtęć była wydobywana przede wszystkim na potrzeby produkcji srebra (31 proc.), produkcji samej rtęci (19 proc.) i na potrzeby przemysłu chemicznego (10 proc.). Od 1980 r. uwolnienia rtęci były już głównie związane z wydobyciem złota na małą skalę i spalaniem węgla.

Pod względem rozłożenia geograficznego, w latach 1850-2010 największe uwolnienia miały miejsce w Ameryce Północnej (30 proc.), Europie (27 proc.) i Azji (16 proc.). Przed tym okresem aż 81 proc., jak się szacuje, było związane z produkcją srebra w Ameryce Łacińskiej.

Rtęć występująca normalnie w skorupie ziemskiej, może być uwalniana do środowiska poprzez procesy naturalne, jak np. wietrzenie skał i erupcja wulkanów, ale także poprzez działanie człowieka, jak np. eksploatacja rud rtęci. Gdy dostanie się do atmosfery, pierwiastek ten może się przemieszczać aż przez sześć miesięcy i to na odległość tysięcy kilometrów, zanim zostanie zdeponowany, np. w rzece, oceanie bądź glebie. Może się z tych miejsc powtórnie uwalniać, pewna część rtęci może też zostać trwale uwięziona w osadach lub glebie, ale zajmuje to wiele lat.

Publikacja⁽¹⁾, o której mowa zbiega się w czasie z ratyfikacją konwencji z Minamaty i z nowymi regulacjami UE w zakresie rtęci. Może być użyteczna m.in. w kontekście oceny skuteczności środków ograniczających ryzyko stosowania rtęci.

Ewa Szekalska
Dziennikarz