© alexmillos
Szeroki wachlarz możliwości wykorzystania metali w produkcji sprzętów i przedmiotów sprawia, że odpady zawierające metal są niezwykle różnorodne. Od biżuterii i aluminiowych(1) puszek, poprzez odpady powstające podczas produkcji hutniczej, aż po zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny (ZSEE), który notabene także charakteryzuje się różnorodnością – do tej kategorii zalicza się zarówno sprzęt AGD oraz telewizory, jak i panele fotowoltaiczne oraz sprzęt chłodniczy.
Tym samym sposoby zbierania i przetwarzania metali również są zróżnicowane. Niniejszy artykuł poświęcony jest recyklingowi ZSEE w warunkach europejskich(2).
Recyklerom ZSEE trudności przysparzają przede wszystkim dwie cechy sprzętu: niejednorodność pod względem materiałowym oraz obecność niebezpiecznych substancji, do których należą metale ciężkie (w szczególności ołów, rtęć, kadm i chrom) oraz związki chlorowcowe (m.in. CFC, PCB, PCV) i bromowane substancje przeciwpalne.
W schematycznym ujęciu proces recyklingu ZSEE (na terenie UE) wygląda następująco:
- Selektywny demontaż urządzeń.
- Podział poszczególnych elementów na frakcje: metale, tworzywa sztuczne, papier, drewno, ceramika oraz elementy toksyczne.
- Rozdrobnienie frakcji metalowej przy użyciu strzępiarki lub młyna młotkowego (odpowiednie rozdrobnienie jest konieczne do dalszej obróbki fizycznej i procesów hydrometalurgicznych).
- Przetwarzanie metodami fizycznymi: separacja magnetyczna, elektrostatyczna i prądowo-wirowa (działania mające na celu rozdzielenie żelaza, frakcji nieżelaznej oraz frakcji niemetalicznej).
- Przetworzenie frakcji metalicznej metodą pirometalurgiczną (wytapianie) i hydrometalurgiczną(3) (ługowanie i oczyszczanie) w celu odzyskania metali szlachetnych.
- Separacja i oczyszczanie.
- Poddanie materiału procesom elektrometalurgicznym (użycie prądu elektrycznego), w celu odzyskania takich metali, jak miedź, glin, srebro i pallad.
W 2016 roku zebrano 232 653 082 kg ZSEE
Zbieranie ZSEE jest regulowane unijną dyrektywą w sprawie zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego (WEEE) oraz implementującymi ją krajowymi przepisami. Raportowanie stanu funkcjonowania zużytym ZSEE w Polsce leży w gestii Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska (GIOŚ). Pierwszy roczny raport dotyczył roku 2007.
W 2007 r. wprowadzono do obrotu 556 470 703 kg sprzętu elektrycznego i elektronicznego, a zebrano 27 173 854 kg ZSEE. Tymczasem w 2016 r. wprowadzono 583 147 036 kg sprzętu, a zebrano 232 653 082 kg ZSEE. Jak wynika z przedstawionych danych(4) – na przestrzeni 9 lat, podczas których sporządzano raporty, ilość wprowadzonego sprzętu nie zmieniła się znacząco, podczas gdy ilość zbieranego zużytego sprzętu znacznie się zwiększyła.
Po co zbierać?
Z analizy opracowań ekspertów wynika, że z ważącego ok. 27 kg komputera z monitorem można odzyskać 3,8 kg aluminium, 1,9 kg miedzi i 1,7 kg ołowiu. Metale ze zużytych telefonów komórkowych (m.in. złoto, platyna i srebro) mogą zostać użyte do produkcji plomb dentystycznych, instrumentów muzycznych czy czajników.
Ponadto zastosowanie w sprzęcie elektronicznym znalazły metale ziem rzadkich, w przypadku których po pierwsze wydobycie jest wyjątkowo kosztowne, a po drugie – ich złoża znajdują się tylko w niektórych częściach świata. Szansa na ich odzysk jest więc szansą na ograniczenie ich importu.
Dominika AdamskaSekretarz redakcji, geograf
