Zintegrowane Inwestycje Terytorialne dobrze ocenione przez NIK

© anawat_s

Należy podkreślić, że Najwyższa Izba Kontroli (NIK) po raz pierwszy kontrolowała ten nowy unijny instrument polityki spójności⁽¹⁾.

Na realizację Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych (ZIT) w ramach 16 Regionalnych Programów Operacyjnych (RPO) przekazano łącznie 13 117 mln zł. W poszczególnych województwach przeznaczono od 3 proc. (województwo warmińsko-mazurskie) do 23 proc. (województwo śląskie) środków na realizację danego RPO.

Co to są Zintegrowane Inwestycje Terytorialne?

Komisja Europejska wprowadziła ten nowy instrument unijny w ramach polityki spójności w Perspektywie Finansowej 2014-2020 z zamysłem, by służył zrównoważonemu rozwojowi obszarów dużych miast i przyległych gmin (tzw. obszarów funkcjonalnych).

W Polsce ZIT realizowane są na 24 obszarach w ramach RPO. Obszar, na którym realizowany jest ZIT, uzgodniony był wspólnie przez samorząd województwa oraz gminy zainteresowane jego realizacją. Obszar ten jest określony w stosownej uchwale Zarządu Województwa.

Konkretne zadania

ZIP to instrument dedykowany przedsięwzięciom służącym m.in.:

• usprawnieniu transportu w ramach obszaru funkcjonalnego,
• likwidacji skutków degradacji obszarów miejskich,
• poprawie stanu środowiska naturalnego,
• polepszeniu bilansu energetycznego, podniesieniu innowacyjności, atrakcyjności i jakości usług danego obszaru.

Generalnie na inwestycje „twarde” przeznacza się środki z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), na „miękkie” - z Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS).

Generalne wnioski

Jak czytamy we wnioskach z kontroli, Ministerstwo Inwestycji i Rozwoju (Instytucja Koordynująca) prawidłowo wywiązało się ze swych zadań zorganizowania i wdrożenia ZIT w Polsce, czyli opracowało zasady ich realizacji i harmonogram ich wdrażania, prowadziło konsultacje i zapewniło wsparcie prawne. Nie zdołało jednak zapobiec opóźnieniom we wdrażaniu i realizacji instrumentu. Zdaniem NIK, przy uwzględnieniu dotychczasowej dynamiki kontraktacji i certyfikacji środków, może wystąpić ryzyko niepełnego wykorzystania środków przeznaczonych na niektóre ZIT. Działania naprawcze należy więc zintensyfikować.

Przyczyny opóźnień

Jako główną przyczynę opóźnień zidentyfikowano przedłużające się procedury przetargowe, w których zaistniała konieczność ich powtarzania z powodu składania ofert z cenami wyższymi niż oszacowane wartości, problemów z wykonaniem poszczególnych etapów zadań czy z nieprawidłowej realizacji inwestycji skutkującej rozwiązaniem umowy z wykonawcą. Problemy te miały najczęściej bezpośredni wpływ na wzrost kosztów realizacji projektów. Niezgodność z harmonogramami realizacji ZIT i opóźnienia na różnych etapach ich realizacji to najczęstsza nieprawidłowość w badanym obszarze.

Tryb konkursowy i pozakonkursowy

Z raportu wynika, że według stanu na 30 czerwca 2018 r. w sześciu badanych RPO podpisano umowy o dofinansowanie realizacji 520 projektów wybranych w trybie konkursowym i pozakonkursowych w łącznej kwocie unijnego dofinansowania 2 553,5 mln zł. Najniższy poziom zakontraktowanych środków w umowach o dofinansowanie w odniesieniu do całkowitej kwoty środków na realizację ZIT odnotowano w RPO Województwa Lubelskiego – 48 proc., najwyższy natomiast w RPO Województwa Pomorskiego – 80 proc.

Najlepiej przebiegało podpisywanie umów o dofinansowanie projektów wybranych w trybie pozakonkursowym, gdzie średnio zakontraktowano już 74 proc. dostępnych środków. Wynika to przede wszystkich z faktu, że projekty wybierane w trybie pozakonkursowym musiały być już wstępnie zidentyfikowane w trakcie tworzenia Strategii ZIT oraz Szczegółowego Opisu Osi Priorytetowych (SzOOP). Dzięki temu okres naboru tych projektów uległ znacznemu skróceniu w porównaniu do naboru projektów w trybie konkursowym. Niższe tempo podpisywania umów dla projektów wybranych w trybie konkursowym, średnio na poziomie 40 proc. dostępnych środków, wynika przede wszystkim z harmonogramów naborów wniosków, które przewidują również nabory w kolejnych latach realizacji tej perspektywy finansowej oraz z długotrwałych procedur oceny wniosków o dofinansowanie.

Katarzyna Zamorowska
Dyrektor ds. komunikacji

Więcej treści dotyczących samorządów w zakładce Teraz Samorząd.