Raport IPCC o oceanach i lodowcach. Lektura mrożąca krew w żyłach

© Orlando Florin Rosu

Świat zmienia się na naszych oczach. 25 września br. ukazał się najnowszy raport IPCC⁽¹⁾ opisujący, jaki wpływ mają zmiany klimatu na oceany i kriosferę. Wnioski są druzgocące.

- Najnowszy raport IPCC (Special Report on the Ocean and Cryosphere in a Changing Climate SROCC) to efekt dwóch lat pracy ponad setki badaczy z całego świata, którzy dokonali przeglądu istniejącej i najświeższej wiedzy o wpływie zmiany klimatu na oceany i kriosferę (zamarzniętą część przyrody) – mówi dr Jakub Małecki, glacjolog, Stacja Polarna Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na Spitsbergenie.

- To ważny dokument, który skleja w jedną historię blisko siedem tysięcy prac naukowych. A historia ta nie pozostawia złudzeń - za obserwowane współcześnie szybkie zmiany odpowiada w głównej mierze działalność człowieka, który zanieczyszczając wody i atmosferę (w tym emisją gazów cieplarnianych, GHG) powoduje m.in. ogrzewanie, zakwaszanie i spadek natlenienia mórz i oceanów oraz systematyczny zanik pokryw lodowych na lądach i morzach – ocenia.

Problem globalny, a nie lokalny

To, co dla jednych wydaje się być problemem abstrakcyjnym, dla innych staje się kwestią być, albo nie być. Ocean i kriosfera - zamrożone części planety - odgrywają kluczową rolę w życiu na Ziemi. Łącznie 670 mln ludzi w regionach wysokogórskich i 680 mln w nisko położonych strefach przybrzeżnych zależy bezpośrednio od tych systemów. Cztery miliony ludzi mieszkają na stałe w regionie arktycznym, a małe rozwijające się państwa wyspiarskie są domem dla 65 milionów ludzi - przypomina IPCC w komunikacie prasowym. Z kolei Hoesung Lee, przewodniczący IPCC, mówi byśmy wszyscy wyzbyli się komfortu, że to nie nasza sprawa. - Otwarte morze, Arktyka, Antarktyka i wysokie góry wielu ludziom mogą wydawać się odległe, ale jesteśmy od nich zależni i jesteśmy pod ich bezpośrednim i pośrednim wpływem na wiele sposobów. Zarówno pod względem pogody i klimatu, żywności i wody, energii, handlu, transportu, rekreacji i turystyki, zdrowia i samopoczucia, jak i kultury i tożsamości - mówi.

Ciepły ocean

W raporcie czytamy, że temperatura oceanu wzrosła ponad dwukrotnie od końca XX wieku. Podgrzewanie oceanu ogranicza mieszanie się warstw wody, a w konsekwencji - dostarczanie tlenu i substancji odżywczych dla organizmów morskich (mniej tlenu i wzrost zakwaszenia).

Naukowcy stwierdzają, że występowanie zdecydowanej większość morskich fal gorąca (84-90 proc.), można przypisać zmianom klimatycznym spowodowanym przez człowieka. Kolejna sprawa: bez redukcji emisji GHG poziom mórz będzie rósł ponad dziesięciokrotnie szybciej do 2100 r. niż w XX w. Jak dotąd, w wyniku emisji gazów cieplarnianych spowodowanych przez człowieka, podniósł się o 16 cm, a zmiana ta nabiera tempa. Dalszy rozwój spraw w tym kierunku oznacza, że jeszcze przed 2050 rokiem, ekstremalne poziomy, obecnie notowane raz na sto lat, w wielu miejscach będą obserwowane co roku. W wyniku podniesienia się poziomu mórz i innych zmian w oceanie, niektóre kraje wyspiarskie prawdopodobnie przestaną być miejscem zdatnym do zamieszkiwania. Co więcej, naukowcy prognozują, że jeśli po 2100 r. tempo podnoszenia się poziomu morza będzie nadal przyspieszać, to osiągnie nawet 5,4 m do 2300 r.

Zagrożone rafy koralowe i szalejące cyklony

To jeszcze nie wszystko. Efektem globalnego ocieplenia jest również postępująca degradacja ekosystemów morskich. Połączenie ocieplenia oceanu i przełowienia zmniejszyło liczbę ryb, a szczególnie zagrożone są rafy koralowe. Morskie fale gorąca już teraz powodują bielenie (blaknięcie) koralowców na wielką skalę, a prawie wszystkie korale ciepłowodne będą narażone na znaczne straty i miejscowe wyginięcia, nawet przy szybkich redukcjach emisji, które ograniczają ocieplenie do 1,5°C. Zagrożone są również inne zwierzęta, takie jak małże.

Zmiany w oceanach powodują, że pogoda na świecie staje się bardziej ekstremalna, cyklony już teraz przynoszą większe opady deszczu, silniejsze wiatry. Wzrost poziomu morza będzie pogarszał skutki gwałtownych burz. Natomiast El Niño i La Niña, zjawiska przynoszące zmiany temperatur wód powierzchniowych Oceanu Spokojnego, wzmacniające susze i ulewne deszcze na całym świecie, mogą stać się bardziej ekstremalne, szczególnie przy utrzymujących się wysokich emisjach GHG.

Bestia czai się pod zmarzliną. Pisaliśmy o tym w artykule.

- Wszyscy słyszeliśmy o tym, że lądolody topnieją, jednak nie zawsze uzmysławiamy sobie, jak szybko zachodzi ten proces i jak bardzo przyśpiesza. Z raportu dowiadujemy się, że w latach 2007-2016 tempo topnienia Grenlandii podwoiło się, a Antarktydy - potroiło w porównaniu z poprzednią dekadą. Kontynuacja tych trendów będzie miała poważne konsekwencje dla wzrostu poziomu morza i losu setek milionów (a niedługo - ponad miliarda) mieszkańców nisko położonych terenów – tłumaczy fizyk atmosfery dr Aleksandra Kardaś z portalu Nauka o klimacie.

Brak działań oznacza widoczne i bolesne konsekwencje jeszcze w tym stuleciu, jednak, jak wykazały poprzednie sprawozdania specjalne IPCC, a także niedawna globalna ocena utraty różnorodności biologicznej (IPBES), szybkie ograniczenie emisji zmniejszyłoby te zagrożenia.

Katarzyna Zamorowska
Dyrektor ds. komunikacji