Logika cyrkularna zakrawająca na science-fiction? Witajcie w świecie fińskich wizjonerów

© gerasimov174

- Pewne rozwiązania technologiczne, które są oczywiste i wydają się możliwe do wdrożenia, ale obecnie są nierealne ze względu na koszty, wykonalność przemysłową lub względy etyczne, nie ograniczają naszej wizji, a jedynie wzmacniają naszą determinację – czytamy w raporcie „Going beyond a circular economy⁽¹⁾”, opracowanym przez fińskie centrum badawcze VTT, który wczoraj miał swoją polską premierę w ramach trwającego właśnie Circular Week 2019.

Mapa drogowa wizji

Podczas prezentacji raportu Jussi Manninen, Executive Vice-President w VTT Technical Research Center od Finland, podkreślił, że „przekaz płynący z dokumentu można ująć w czterech punktach: po pierwsze: zmiana podejścia do designu i projektowania tak, by możliwe było ponowne użycie produktu i jego recykling, po drugie: dekarbonizacja i zwiększenie roli efektywności energetycznej, po trzecie: zmiana podejścia do własności produktów – od posiadania do korzystania (ang. material as a service) i wreszcie po czwarte: rosnące powiązanie materiałów z danymi”.

Punktem wyjścia jest diagnoza (nie)wystarczalności zasobów, materiałów i energii. Jesteśmy w momencie, kiedy przejście z gospodarki liniowej na obiegową stało się nieuniknione, bo dostępność zasobów staje się coraz bardziej krytyczna. Co robić? Autorzy raportu wskazują, że gazowe związki węgla, azot i woda w atmosferze, a także energia słoneczna i inne odnawialne źródła energii mogą być wykorzystywane jako niedrogie i wystarczające zasoby do przyszłej produkcji słodkiej wody, żywności, chemikaliów i materiałów. To co dziś wydaje się jeszcze kategorią science-fiction, jutro może stać się faktem. - Przekształcanie istniejących modeli biznesowych jest koniecznością na drodze do zmian. Będziemy musieli zapomnieć, jak dziś robi się biznes, i zacząć od nowa – przekonują.

Co napędza gospodarkę cyrkularną?

Raport wymienia m.in. takie determinanty jak: rozwój inteligentnych technologii, automatyzacji, robotyzacji, z założeniem, że zarządzanie danymi będzie oznaczało zarządzanie przepływami materiałów. Jako motor dla GOZ widzą biotechnologię przemysłową i biologię syntetyczną, która umożliwi rozwój nowych, ale i zastępczych materiałów wyposażonych w cechy trwałości i bezpieczeństwa dla użytkownika. Zauważają pilną potrzebę poprawy wydajności odzyskiwania wszystkich materiałów, nie tylko tych, które stosunkowo łatwo poddać recyklingowi, a za priorytetowe uznają przywrócenie do obiegu energochłonnych i ograniczonych surowców krytycznych. Rekomendują potrzebę wdrożenia rozwiązań regeneracyjnych i upcyklingowych.

Zamknięte fabryki żywności

W raporcie znajdziemy futurystyczne scenariusze, będące odpowiedzią na różne pytania. Np. czy wyzwania związane z produkcją żywności mogłyby zostać rozwiązane przez zamknięte fabryki żywności? Jako odpowiedź podano przykład zintegrowanej i zamkniętej fabryki ryb, owadów, roślin i alg w reaktorach, które naśladowałyby naturalne ekosystemy przyrody. Albo, gdyby inteligentne oznakowanie mogło umożliwić materiałom autonomiczną komunikację z właścicielami, użytkownikami, sobą nawzajem i otaczającym środowiskiem? Czy jesteśmy sobie w stanie wyobrazić istnienie biorafinerii, które byłyby odpowiedzialne za tworzenie specjalistycznych i wysokowydajnych materiałów z CO₂? Fińscy badacze przekonują, że „chociaż materiały połączone z inteligentnymi i komunikującymi się komponentami i cząsteczkami mogą brzmieć jak science fiction, szybki rozwój technologiczny w robotyce, mechatronice, inteligencji drukowanej, materiałoznawstwie i technologii, biotechnologii i biologii syntetycznej zaoferuje nam środki do stworzenia inteligentnych rozwiązań materiałowych wcześniej, niż możemy sobie to wyobrazić”.

Finlandia versus Polska

GOZ to priorytetowy temat dla rządu fińskiego, co widać chociażby w tym, że w jego programie frazę „circular economy” użyto aż 34 razy. Finlandia to również pierwszy kraj na świecie, który przygotował krajową mapę drogową w kierunku gospodarki obiegu zamkniętego. Nie dziwi zatem, że to właśnie Finowie proponują tak wykraczające w przyszłość rozwiązania. Autorzy wskazują jednocześnie, że raport powstał w wyniku „burzy mózgów” wielu interesariuszy, w oparciu o założenia Strategii VTT, unijnego Planu działań na rzecz circular economy oraz Agendy ONZ na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030. Czy GOZ znajduje się na liście priorytetów w Polsce?

Katarzyna Zamorowska
Dyrektor ds. komunikacji